teozofia
[gr. theós ‘bóg’, sophía ‘mądrość’]:
teozofia
Encyklopedia PWN
1) nurt światopoglądowy o charakterze okultystycznym, głoszący możliwość poznania tajemnic świata boskiego za pomocą szczególnego oświecenia (iluminizm), które uzyskują wybrani ludzie przez ezoteryczną inicjację;
2) doktryna sformułowana przez H. Bławatską, założycielkę (wespół z H. Olcottem) Tow. Teozoficznego (1875), z siedzibą w Nowym Jorku, a następnie w Madrasie; powołując się na misję powierzoną jej przez ukrytą w Himalajach hierarchię mędrców rządzących światem (tzw. mahatmów), głosiła ona istnienie bezosobowego bóstwa, wiecznych cyklów natury, reinkarnacji, prawa karmana i możliwości uzyskiwania mocy paranormalnych — koncepcji przejętych z hinduskich i buddyjskich tradycji rel., dostosowanych do wrażliwości ludzi Zachodu; jej następczyni, A. Besant, powiązała te poglądy z gnostycką interpretacją chrześcijaństwa (m.in. przyjęła, że Chrystus jest boską siłą wyższą, która zamieszkała w Jezusie, będącym jako wybitny okultysta jednym z nauczycieli ludzkości); teozofia była na przeł. XIX i XX w. źródłem inspiracji większości nurtów ezoterycznych (m.in. antropozofii R. Steinera); do teozofii nawiązują zwolennicy New Age; współcześnie towarzystwa teozoficzne działają gł. w USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech.
