Towiański Andrzej, ur. 1 I 1799, Antoszwińcie, k. Wilna, zm. 13 V 1878, Zurych,
ideolog i twórca sekty o charakterze teozoficznym (teozofia);
Towiański Andrzej
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
reprezentant jednego z nurtów mesjanizmu polskiego; od 1840 za granicą; 1842 zał. kabalistyczną sektę rel., zw. Kołem Sprawy Bożej; głosił, iż dzieje świata zamykają się w formule „plan Opatrzności — genialna jednostka — naród”, przy czym naród jest tylko przejawem wartości, które do historii wnosi jednostka. T. zyskał kilkudziesięciu zwolenników wśród Polaków, Francuzów i Włochów; stosunek do sprawy pol. — jako wtórnej i drugorzędnej wobec „sprawy Bożej” — doprowadził do założenia przez A. Mickiewicza (początkowo zwolennika T.) 1846 odrębnego koła, przeciwstawiającego się bierności T. wobec walki o niepodległość.
