manifest październikowy

manifest październikowy,

odezwa Mikołaja II Romanowa, wyd. 30 X (17 X starego stylu) 1905, zapowiadająca ograniczenie samowładztwa;

do ogłoszenia manifestu (oprac. przez S. Wittego) zmusiły cara wydarzenia rewolucji 1905–07 w Rosji, a zwłaszcza październikowy strajk powszechny; Mikołaj II obiecał społeczeństwu niezbywalne swobody obywatelskie (m.in. nietykalność osobistą, wolność słowa i zrzeszania się), zwołanie Dumy Państw. o uprawnieniach ustawodawczych (zapowiadał udział w wyborach wszystkich klas społ.); powołana 2 dni później Rada Ministrów (pod przewodnictwem Wittego) ogłosiła amnestię za przestępstwa polit., a następnie złagodziła cenzurę i przystąpiła do prac nad ordynacją wyborczą; zapowiedziane w manifeście reformy ustrojowe poparła znaczna część burżuazji, szlachty oraz inteligencji; m.p. stał się podstawą programu polit. Związku 17 Października, utworzonego XI 1905.