Stwosz Wit, Ołtarz Mariacki, scena Zaśnięcia

fot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Stwosz Wit, Ołtarz Mariacki, scena Zaśnięcia

autor — Stwosz Wit

data powstania — 1477–1489

technika — polichromowane drewno lipowe

wymiary — szafa 725 × 534 cm, kwatery 225 × 140 (do 185) cm

miejsce przechowywania — Kościół Mariacki, Kraków

Poliptyk w kościele Mariackim jest największym zachowanym ołtarzem gotyckim. Składa się z szafy środkowej i dwóch par skrzydeł — wewnętrznej, ruchomej, dającej się zamykać i otwierać i zewnętrznej, nieruchomej. W całości został wyrzeźbiony w drewnie lipowym, co również stanowi o jego wyjątkowości, gdyż w ołtarzach tego typu łączono zazwyczaj rzeźbę (w korpusie, ewentualnie na awersach skrzydeł wewnętrznych) z malarstwem. Na skrzydłach ukazanych zostało 18 scen z życia Chrystusa i Marii. Scena środkowa przedstawia Zaśnięcie Marii (w strefie dolnej) i Wniebowzięcie (w strefie górnej). Nadnaturalnej wielkości postacie apostołów otaczają klęczącą, pogrążoną w modlitwie Marię. Nad nimi, ujęta w nieco mniejszej skali unosi się grupa Chrystusa i Marii w otoczeniu chórów anielskich. Całość obwiedziona jest łukiem Bramy Raju, którą przekracza prowadzona przez Chrystusa Matka. Innowacją ikonograficzną zastosowaną przez Stwosza było połączenie w jednej scenie epizodów Wniebowzięcia duszy i ciała Marii, dotychczas traktowanych zazwyczaj rozłącznie. Ideowe zamknięcie całości stanowi ukazana w zwieńczeniu scena triumfu — Koronacji Marii w niebie. Kompozycyjnym novum było ukazanie w szafie środkowej silnie rozbudowanej grupowej sceny „historycznej”, skupionej wokół określonego zdarzenia. Zróżnicowanie stanów psychicznych, drobiazgowa charakterystyka twarzy i rąk, skontrastowanie krzepkich postaci, pobrużdżonych twarzy i żylastych dłoni apostołów i wiotkiej, dziewczęcej, bezsilnie osuwającej się na kolana Marii potęguje efekt dramatyzmu i stawia ołtarz wśród największych arcydzieł epoki.

Tamara Łozińska

Stwosz Wit, Ołtarz Mariacki, scena Zaśnięcia, 1477–1489 — Kościół Mariacki, Kraków

Stwosz Wit, Ołtarz Mariacki, 1477–89 — kościół Mariacki, Kraków