zachodniopomorskie, województwo
 
Encyklopedia PWN
zachodniopomorskie, województwo,
woj. (od 1999) w północno-zachodniej Polsce, nad Morzem Bałtyckim (dł. granicy mor. 184,9 km), na zachodzie graniczy z Niemcami (186,6 km), na wschodzie z woj. pomor., na południowym wschodzie z wielkopol., na południu z lubuskim; utworzone z woj. szczecińskiego, koszalińskiego oraz części słupskiego, pilskiego i gorzowskiego;
pow. 22 892 km2 (5. miejsce w kraju); 1,7 mln mieszk. (2008); stol. — Szczecin, in. większe m.: Koszalin, Stargard, Świnoujście; dzieli się na 3 powiaty grodzkie, 18 ziemskich i 114 gmin; bardzo wysoka, najwyższa w kraju, stopa bezrobocia — 26,6%, związana m.in. z likwidacją PGR. Województwo leży w zachodniej części Pobrzeży i Pojezierzy Południowobałtyckich. Najwyższy punkt — Wola Góra (219 m), najniższy na obrzeżu Zalewu Szczecińskiego (0,1 m p.p.m.). Wzdłuż morza pas pobrzeży; na wschodzie — Pobrzeże Koszalińskie, obejmujące zbud. z glin wysoczyzny i równiny morenowe (Równina Słupska, Równina Białogardzka), oddzielone od morza piaszczystymi mierzejami z wydmami i jeziorami przybrzeżnymi (Pobrzeże Słowińskie), na zachodzie — urozmaicone krajobrazowo Pobrzeże Szczecińskie; wysoczyzny i równiny morenowe zbud. z glin (równiny: Gryficka, Nowogardzka, Wełtyńska, Wzgórza Bukowe, Wzniesienia Szczecińskie), rozdzielone szerokimi, w większości zabagnionymi, obniżeniami akumulacyjnymi (Dolina Dolnej Odry, oraz równiny: Pyrzycka, Goleniowska, Wkrzańska); wzdłuż morza ciągnie się piaszczyste Wybrzeże Trzebiatowskie, w które miejscami wcina się wysoczyzna morenowa tworząc klif (okolice Trzęsacza), oddzielone cieśn. Dziwna od w. Wolin (najwyższy klif w Polsce, wysokość do 95 m); najbardziej na zachód wysunięta część wybrzeża to graniczna w. Uznam. Na południe od pobrzeży rozciąga się pas wysoczyzn młodoglacjalnych (z okresu stadiału pomor.), z licznymi jeziorami i ciągami wzgórz morenowych, obejmujący pojezierza: Myśliborskie, Choszczeńskie, Dobiegniewskie, Ińskie, Drawskie, Bytowskie, Wałeckie, Szczecineckie oraz wysoczyzny: Łobeską i Polanowską oraz równiny sandrowe (Gorzowską, Drawską, Wałecką). Klimat o nakładających się wpływach mas powietrza oceanicznego i znad Morza Bałtyckiego; średnia temp. roczna od 7°C do ponad 7,5°C na zachodzie; najcieplejsze zimy w kraju — średnia temp. stycznia powyżej –1,5°C, na północnym zachodzie ponad –1,0°C; niewielkie amplitudy roczne temp. — poniżej 20°C, w północnej części poniżej 19°C. Opady od 550 mm na zachodzie do 700 mm na wschodzie. Okres wegetacyjny od 205 dni w części wschodniej do ponad 220 dni w części zachodniej. Największą powierzchnię wodną zajmuje położony na północnym zachodzie Zalew Szczeciński, do którego uchodzi gł. rzeka regionu — Odra (tworząca częściowo zachodnią granicę woj. i państwa); na obszarze województwa zachodniopomorskiego źródła wielu rzek, w tym: Drawy, Dobrzycy (dopływy Noteci), Iny (dopływ Odry), Redy, Parsęty, Radwi (uchodzą do Morza Bałtyckiego); liczne jeziora, gł. polodowcowe (Miedwie, Drawsko), kilka przybrzeżnych (Jamno, Bukowo) i deltowe (Dąbie); wody miner., gł. chlorkowe (Połczyn Zdrój, Kołobrzeg, Kamień Pomorski). Gleby średnio i słabo urodzajne, gł. bielicoziemne i brunatnoziemne wytworzone na piaskach i glinach, w dolinach Odry, Regi, Parsęty gleby bagienne. Lasy, gł. bory sosnowe i buczyna pomor. (na wyspie Wolin oraz Puszcza Bukowa w okolicach Szczecina), zajmują 34,5% pow. woj. (średnio w Polsce 28,5%); większe kompleksy leśne — puszcze: Goleniowska, Wkrzańska, Drawska; na wybrzeżu specyficzna roślinność wydmowa, w dolinie Odry w pobliżu Gryfina cenne, rozległe torfowiska; ostoje ptactwa (kormoran czarny, głuszec, drop, mewa, kaczki), na wyspie Wolin — orzeł bielik. Stan środowiska ulega poprawie; najwięcej zanieczyszczeń pochodzi z zakładów przem. Gryfina, Polic, Szczecina i Stargardu; oczyszcza się 76,1% ścieków komunalnych i przem. (w tym 93,5% biol. i chem.) oraz 98,6% odprowadzanych do atmosfery zanieczyszczeń pyłowych i 35,1% gazowych; powoli jest przywracana równowaga biol. na terenie poligonu posow. w okolicach Bornego Sulinowa. Obszary chronione zajmują niewiele ponad 20% pow. woj.; 2 cenne parki nar.: Woliński i Drawieński oraz 6 parków krajobrazowych. Województwo rzadko zaludnione — 74 mieszk. na km2 (Polska — 122), najgęściej (poza miastami) na północy i zachodzie, najrzadziej na południowym zachodzie; wyższy niż średnio w Polsce stopień urbanizacji (69,4% stanowi ludność miejska) i przyrost naturalny (0,5‰); ujemne saldo migracji (–0,8‰). Województwo przem.-roln., z szybko wzrastającym udziałem usług, których udział w tworzeniu PKB osiągnął ok. 62% (2003); od 1989 restrukturyzacja, modernizacja i prywatyzacja gospodarki, w największym stopniu handlu, hotelarstwa, usług transport. i budownictwa; ponad poł. zatrudnionych związana z gospodarką mor. (przemysł stoczn., obsługa portów, rybołówstwo i przetwórstwo rybne). Stosunkowo liczne, lecz niewielkie inwestycje zagr. (m.in.: Natel, Kemira Kemi, Kronospan, Metro AG, Ikea). Intensywny rozwój handlu, wykorzystujący m.in. korzystne położenie geogr. (rozwinięta współpraca transgraniczna z Niemcami, np. handel przygraniczny — bazary w Świnoujściu, Szczecinie, Kołbaskowie, Lubieszynie); rozwój sieci hipermarketów. Ważną imprezą handl. są Międzynar. Targi w Szczecinie. Województwo wraz z 2 miastami i 6 gminami niem., szwedz. Związkiem Gmin Sköne (33 gminy) tworzy Euroregion Pomerania. Występują złoża gazu ziemnego i ropy naftowej — większe wydobycie w pobliżu Międzyzdrojów (gaz ziemny) i Karlina (ropa naftowa), surowców skalnych (kreda jeziorna, wapienie i margle, piaski, żwiry) oraz nie eksploatowane małe złoża rud żelaza (Niemica, Łobez). Dość dobrze rozwinięty przemysł przetwórczy, gł. w północno-zachodniej części woj.; energetyka oparta na węglu kam. — Zespół Elektrowni Dolna Odra SA (elektrownie — Dolna Odra w Nowym Czarnowie, Pomorzany i Szczecin w Szczecinie); elektromaszynowy, w tym środków transportu, gł. budowa i remonty statków, budowa jachtów (Szczecin, Świnoujście), elektrotechniczny (Koszalin, Białogard, Szczecin), metal. (Goleniów, Szczecin) oraz przemysł spoż., gł. rybny (Świnoujście, Szczecin, Dziwnów, Kołobrzeg, Koszalin, Darłowo) i przetwórstwo kawy (Koszalin); ponadto przemysł chem., w tym nawozów sztucznych (Police), tworzyw sztucznych i włókien chem. (Szczecin), oraz tartaczny (Barlinek), papierniczy i poligraficzny (Szczecin), meblarski (Goleniów, Koszalin), płyt i sklejek (Szczecinek, Karlino), zapałczany (Sianów), lekki (Szczecin, Stargard, Złocieniec, Koszalin); huta żelaza w Szczecinie (gł. surówka). Korzystne przyr. warunki rozwoju rolnictwa; użytki rolne zajmują 44,3% (z czego ok. 10% nie jest zagospodarowane — najwięcej w Polsce), w tym grunty orne — 36,2%, łąki i pastwiska — 7,9%; jedynie ok. 60% użytków rolnych należy do właścicieli indywidualnych (najmniej w kraju); od 1989 restrukturyzacja gospodarstw dawnych PGR; przeciętna powierzchnia gospodarstwa indywidualnego wynosi ok. 16 ha (2. miejsce w kraju); na zagospodarowanych ziemiach dobrze, w skali kraju, rozwinięte rolnictwo (produktywne, towarowe); uprawia się gł. zboża (pszenicę, żyto, jęczmień) oraz rzepak i rzepik, ponadto ziemniaki, buraki cukrowe; słabo rozwinięta hodowla (upadek PGR), m.in. najniższa w Polsce obsada bydła (12 sztuk na 100 ha użytków rolnych) i bardzo niska obsada trzody chlewnej (61 sztuk na 100 ha); warzywnictwo w okolicach Szczecina; gł. tereny roln. znajdują się w zachodniej części województwa. Rozwinięte rybołówstwo mor. (m.in. porty w Darłowie, Kołobrzegu, Dziwnowie i in.). Dosyć gęsta sieć komunik.; największe znaczenie mają szlaki handl. (kol. i drogowe) z wielkich portów mor. (Świnoujście i Szczecin) do pozostałej części Polski, m.in. Wrocławia, Poznania, Katowic, Warszawy, Gdańska oraz z Niemiec do Polski; planowana budowa autostrad; żegluga na Odrze; połączenia promowe z Danią i Szwecją (port w Świnoujściu). Wysokie walory turyst. i rekreacyjne, gł. na wybrzeżu Morza Bałtyckiego i pojezierzach, zwłaszcza na Pojezierzu Drawskim; zagospodarowanie turyst. zróżnicowane, najlepiej rozwinięte na wybrzeżu; gł. kąpieliska: Świnoujście, Międzyzdroje, Międzywodzie, Dziwnówek, Dziwnów, Rewal, Dźwirzyno, Kołobrzeg, Ustronie Morskie i wiele innych; ok. 140 tys. miejsc noclegowych (najwięcej w kraju); rozwój turystyki uzdrowiskowej (Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Połczyn Zdrój), wodnej (Pojezierze Drawskie, m.in. Czaplinek), jeździeckiej, myśliwskiej, wędkarskiej; w Świnoujściu budowa jednego z największych nad Morzem Bałtyckim kompleksu turyst.-rekreacyjnego (Baltic Park); dość liczne zabytki, m.in. w Szczecinie, Stargardzie i Trzebiatowie.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia