wolne rodniki tlenowe

wolne rodniki tlenowe,

biochem. produkty niepełnej redukcji cząsteczki tlenu O₂, mające niesparowany elektron, bardziej reaktywne niż O₂;

są to: rodnik nadwodorotlenkowy HO₂^·, produkt jego dysocjacji — anionorodnik ponadtlenkowy O₂^−·, i rodnik hydroksylowy ^·OH; O₂^−· powstaje gł. w mitochondriach jako uboczny produkt łańcucha oddechowego i w wyniku utleniania zredukowanych form wielu związków; ^·OH reaguje bardzo szybko z większością związków chemicznych, jest najsilniejszym utleniaczem powstającym w organizmach. W.r.t. są tworzone nieuchronnie w toku metabolizmu tlenowego i wraz z innymi reaktywnymi formami (tlen singletowy ¹O₂, ozon O₃) oraz reaktywnymi pochodnymi tlenu (nadtlenek wodoru H₂O₂, kwas chlorowy(I) HClO, nadtlenoazotan(III) ONOO⁻), które nie są wolnymi rodnikami, uszkadzając składniki komórek, odpowiadają za toksyczne efekty tlenu. Zwiększone wytwarzanie w.r.t. i/lub osłabienie antyoksydacyjnych mechanizmów obronnych (stres oksydacyjny) odbywa się m.in. podczas ekspozycji na wysokie ciśnienie tlenu, niektóre ksenobiotyki i w wielu chorobach (stany zapalne, cukrzyca); w.r.t. służą też obronie organizmu przed patogenami (są wytwarzane przez fagocyty) i biorą udział w sygnalizacji międzykomórkowej.