porfir

porfir

[gr. porphýra ‘purpura’],

geol. nazwa stosowana gł. w badaniach terenowych na określenie magmowej skały wylewnej lub hipabysalnej składającej się z dużych kryształów (fenokryształów) tkwiących w drobnoziarnistym cieście skalnym, a zatem skały o teksturze porfirowej.

Zazwyczaj ciasto skalne ma skład granitu, granodiorytu, sjenitu lub monzonitu, jako fenokryształy występują najczęściej skalenie, kwarc i biotyt, rzadziej — np. amfibole, pirokseny. P. o składzie bazaltu lub andezytu w starszej literaturze petrograf. bywa określany jako porfiryt. P. jest bardzo rozpowszechniony, w Europie najbardziej znany z Norwegii (z rejonu Oslo), Niemiec (z Reńskich Gór Łupkowych) oraz z W. Liparyjskich; w Polsce — z okolic Krakowa oraz z Dolnego Śląska; stosowany w budownictwie, jako materiał drogowy i dekoracyjny; w starożytności był także używany jako materiał rzeźbiarski.