piosenkarstwo

piosenkarstwo,

publiczne wykonywanie piosenek (drobnych utworów wokalnych solowych z akompaniamentem instrumentu, zespołu instrumentalnego lub orkiestry), rodzaj współcz. sztuki estradowej.

Tradycje p. sięgają średniowiecza; jego początków można upatrywać w działalności wędrownych artystów, przedstawicieli sztuki plebejskiej (w Polsce zw. rybałtami, igrcami, w Rosji skomorochami, w krajach zachodnioeur. — goliardami, histrionami, szpilmanami, wagantami, żonglerami itp.), występujących na jarmarkach, odpustach, uroczystościach miejskich i wiejskich w roli śpiewaków, a często zarazem instrumentalistów, także poetów, aktorów, tancerzy lub akrobatów. W XII i XIII w. tworzeniem i wykonywaniem pieśni (pieśń) zajmowali się poeci i muzycy w jednej osobie: trubadurzy i truwerzy oraz minnesingerzy, potem meistersingerzy.

P. w dzisiejszym rozumieniu zaczęło się rozwijać na pocz. XIX w., zwłaszcza we Francji. Działały tam liczne kabarety, kawiarnie piosenkarskie (Café-chantants) i rewie; piosenka stała się wkrótce jedną z najpopularniejszych form rozrywki. Specyfiką Anglii były (od 1848) tzw. music-halle — kafejki, tawerny, w których występowali pieśniarze, akrobaci i kuglarze zapowiadani przez wodzireja konferansjera. Początkowo występowali w nich tylko mężczyźni. Pierwszą piosenkarką londyńskich music-hallów była J. Hill. W 1850 założono w Paryżu Tow. Autorów, Kompozytorów i Wykonawców Muz., chroniące prawa autorskie twórców piosenek (poprzednio fr. piosenkarze i poeci grupowali się w stowarzyszeniu Caveau). Następowało zróżnicowanie rodzajowe i stylistyczne śpiewanego repertuaru. We Francji w 2. poł. XIX w. powstał nurt piosenki lit. (pierwszą gwiazdą była debiutująca 1889 Y. Guilbert, pieśniarka i autorka tekstów), a ok. 1950 — nurt poezji śpiewanej (1949 J. Greco śpiewała w paryskim kabarecie wiersze poetów fr. z muzyką J. Kosmy).

W Stanach Zjedn. zrodziła się rytmiczna piosenka taneczna, wywodząca się z amer. jazzu (utwory: I. Berlina, G. Gershwina, C. Portera, J. Kerna, R. Rodgersa i in.), lansowana na całym świecie przez takich piosenkarzy, jak: Al Jolson, B. Crosby, F. Sinatra czy J. Baker, a także przez orkiestry swingowe, śpiewających aktorów filmu dźwiękowego i sceny musicalowe. W 2. poł. XX w. p. amerykańskie rozwijało się wielonurtowo, tworząc nowe rodzaje muzyki i style muz., jak muzyka rockowa (E. Presley), tzw. protest song (J. Baez, B. Dylan), folk music (W. Guthrie, P. Seeger, Donovan), country and western music (W. Nelson, H. Williams). Mimo znacznej popularności amer. piosenek w Europie, w 2. poł. XX w. dużą rolę w rozwoju p. europejskiego odgrywały nurty rodzime: liryczna i rockowa piosenka wł. i hiszp. (piosenkarze: A. Celentano, D. Modugno, R. Pavone, J. Iglesias), lit. piosenka fr. (autorzy muzyki, tekstów i zarazem wykonawcy: Ch. Aznavour, J. Brel, G. Brassens, G. Bécaud), nostalgiczne ballady i romanse ros. (A. Wertyński, W. Wysocki, B. Okudżawa, na ogół wykonawcy własnych utworów), nurt etniczny z piosenką bałkańską na czele (początkowo reprezentowany przez gr. piosenkarkę M. Mercouri i kompozytora M. Theodorakisa, a pod koniec stulecia przez serbskiego gitarzystę i kompozytora, G. Bregovicia, łączącego elementy muzyki bałkańskiej i cygańskiej).

Od poł. XX w. najprężniej jednak rozwijało się w Europie p. estradowe, oparte na zmieniających się modach świat. pop music, przy czym w niektórych krajach na popularną piosenkę estradową wywierała wpływ rodzima tradycja, nadając jej pewną specyfikę i nar. odmienność, np. we Francji duże znaczenie miała tradycja kabaretowo-lit., częściowo też folklor podparyskich przedmieść (E. Piaf, Y. Montand, M. Mathieu); w ZSRR — specyficzna śpiewność ros. piosenki lud., tradycja wojsk. piosenki marszowej (E. Piecha, T. Miansarowa, A. Pugaczowa, M. Magomajew) oraz ros. balladowość (Ż. Biczewska); w Czechosłowacji — specyficzny humor folkloru podmiejskiego i melodyka piosenek lud. (H. Vondračková, K. Gott), a także tradycje poet. łączone z lud. (H. Hegerová, M. Kubišová); na Węgrzech — wpływy muzyki tanecznej Cyganów węgierskich (Z. Koncz, K. Kovacs); w Polsce — tradycje piosenki lit. i słow. śpiewność (I. Santor, E. Demarczyk, A. German, J. Połomski, M. Rodowicz, Cz. Niemen). Dzięki rozwojowi elektronicznych środków przekazu p. w 2. poł. XX w. urosło do rangi jednego z najpopularniejszych zawodów, a jego przedstawiciele stają się często (oprócz sportowców czy aktorów film.) uwielbianymi przez masową publiczność idolami. Wśród najpopularniejszych piosenkarzy i pieśniarzy eur. XX w. (prócz wymienionych) znaleźli się też m.in.: M. Chevalier, Dalida (Francja), J. Kiepura (Polska), C. Richard, T. Jones, E. John (W. Brytania), U. Jürgens (Austria), S. Adamo (Belgia), wśród piosenkarzy Stanów Zjedn. i Kanady — N. King Cole, P. Anka, D. Martin, B. Lee, D. Ross, M. Jackson, Madonna, C. Dion. Pod koniec XX w. wszystkie nurty p. zostały zdominowane przez muzykę rockową i odtąd zarówno piosenka lit., kabaretowa, jak i poezja śpiewana (w Polsce reprezentowana przez takich twórców i wykonawców, jak: E. Adamiak, W. Bellon z Wolnej Grupy Bukowina, M. Czyżykiewicz, A. Garczarek, P. Gintrowski, J. Kaczmarek, J.K. Kelus, S. Klawe, J. Kleyff z Salonu Niezależnych, A. Krzysztoń, A. Poniedzielski, A. Sikorowski z grupy Pod Budą, G. Turnau, M. Umer, J. Wołek i in.) coraz bardziej tracą na ogólnej popularności na rzecz piosenki rockowej, która prawie w całości wypełnia programy radiowe i telewizyjne oraz rynek płytowy. P. w Polsce rozwijało się, podobnie jak we Francji, od poł. XIX w. (Polska — Muzyka: Muzyka popularna).