olimpijskie igrzyska
 
Encyklopedia PWN
olimpijskie igrzyska,
największa w świecie międzynarodowa impreza sportowa, o tradycjach antycznych, organizowana w starożytności i współcześnie co 4 lata, w innych epokach nieregularnie lub co rok;
miejsce (miasto) rozgrywania igrzysk olimpijskich ustala Międzynarodowy Komitet Olimpijski; odrębnie odbywają się letnie igrzyska olimpijskie (od 1896) i zimowe igrzyska olimpijskie (od 1924); 1908 i 1920 w programie letnich igrzysk były zimowe dyscypliny sportowe (łyżwiarstwo figurowe i hokej na lodzie).
Idea nowożytnych igrzysk olimpijskich nawiązuje do tradycji starożytnej Grecji, gdzie podczas uroczystości religijnych odbywały się zawody sportowe oraz występy poetów, muzyków i śpiewaków, a w czasie ich trwania obowiązywał rozejm (greckie ekecheiría); cichły wtedy wszelkie spory i wojny. Wśród wielu igrzysk starożytnej Grecji największą sławę zdobyły igrzyska ku czci Zeusa w Olimpii, rozgrywane co 4 lata, od których przyjęto rachubę czasu wg olimpiad. Początki igrzysk olimpijskich nie są znane i są owiane legendą; pierwszy opis igrzysk znajduje się w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, że jest to tradycja jeszcze dawniejsza; od 776 p.n.e. powtarzają się igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim i trwają przez 1168 lat, prawdopodobnie do 393 n.e. (292 olimpiady); 393 n.e. cesarz rzymski Teodozjusz I Wielki zakazał organizowania igrzysk olimpijskich, dopatrując się w nich kultywowania zwyczajów pogańskich. Idea igrzysk olimpijskich została wskrzeszona dopiero w końcu XIX w. przez francuskiego pedagoga, działacza społecznego i sportowego barona P. de Coubertina; dzięki jego staraniom 1894 został powołany Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz podjęto decyzję o wznowieniu igrzysk olimpijskich i zorganizowaniu ich 1896 po raz pierwszy w czasach nowożytnych w stolicy Grecji — Atenach. Od tego czasu igrzyska olimpijskie odbywają się regularnie co 4 lata (z wyjątkiem lat 1916 oraz 1940 i 1944, kiedy działania wojenne uniemożliwiły ich zorganizowanie), zyskując coraz większą popularność; od 1992 letnie i zimowe igrzyska olimpijskie są rozgrywane na zmianę co 2 lata.
Niektórzy uczestnicy igrzysk olimpijskich zapisali się na trwałe w historii światowego sportu, np.: S. Luis — grecki biegacz, zwycięzca pierwszego maratonu na igrzyskach olimpijskich; R.C. Ewry — amerykański specjalista od skoków z miejsca; P. Nurmi — fiński biegacz długodystansowy; J. Owens — amerykański sprinter; F. Blankers-Koen — holenderska sprinterka; E. Zatopek — czechosłowacki biegacz długodystansowy; Abebe Bikila — bosonogi maratończyk z Etiopii; W. Rudolph — amerykańska sprinterka; A. Oerter — amerykański dyskobol; R. Beamon — amerykański skoczek w dal; L. Viren — fiński biegacz długodystansowy; C. Lewis — amerykański sprinter i skoczek w dal; pływacy — J. Weismueller (USA), M. Spitz (USA), M. Biondi (USA), W. Salnikow (ZSRR), K. Otto (NRD), K. Ender (NRD), J. Evans (USA), K. Egerszegi (Węgry); gimnastycy — S. Kato (Japonia), N. Andrianow (ZSRR), B. Szachlin (ZSRR), W. Szczerbo (Białoruś), Ł. Łatynina (ZSRR), N. Kim (ZSRR), N. Comaneci (Rumunia); łyżwiarze szybcy — C. Thundberg (Finlandia), I. Ballangrud (Norwegia), E. Heiden (USA), J.O. Koss (Norwegia), L. Skoblikowa (ZSRR), K. Enke-Kania (NRD), B. Blair (USA); łyżwiarze figurowi — S. Henie (Norwegia), I. Rodnina i A. Zajcew (ZSRR), J. Torvil i Ch. Dean (Wielka Brytania), K. Witt (NRD); biegacze narciarscy — S. Jernberg (Szwecja), G. Svan (Szwecja), R. Smietanina (ZSRR), L. Jegorowa (Rosja); narciarze alpejscy — T. Sailer (Austria), J.C. Killy (Francja), A. Tomba (Włochy); skoczkowie narciarscy — B. Ruud (Norwegia), M. Nykaennen (Finlandia), J. Weissflog (NRD/Niemcy).
Polska uczestniczy oficjalnie w igrzyskach olimpijskich od 1924; w sumie (do 2014) polscy sportowcy zdobyli 291 medali: 271 w igrzyskach letnich — 64 złote, 82 srebrne i 125 brązowych, oraz 20 w igrzyskach zimowych — 6 złotych, 7 srebrnych i 7 brązowych; polskim twórcom przyznano też 8 medali w olimpijskich konkursach sztuki (3 złote, 2 srebrne, 3 brązowe). Wśród polskich olimpijczyków największą sławę zyskali złoci medaliści, m.in.: H. Konopacka, zdobywczyni pierwszego złotego medalu dla Polski, J. Kusociński, który 1932 przełamał wieloletnią hegemonię długodystansowców Finlandii, sprinterka S. Walasiewicz, specjalistka od skoku w dal, E. Duńska-Krzesińska, trójskoczek J. Szmidt, sprinterka I. Szewińska, bokserzy Z. Chychła, J. Kulej, K. Paździor, ciężarowiec W. Baszanowski, strzelec J. Zapędzki, szermierze J. Pawłowski i W. Woyda, miotacz kulą W. Komar, pięcioboista J. Peciak, skoczek wzwyż J. Wszoła, tyczkarze T. Ślusarski i W. Kozakiewicz, zapaśnicy K. Lipień i A. Wroński, dżudoka W. Legień, chodziarz R. Korzeniowski, R. Mauer w strzelectwie sportowym, O. Jedrzejczak w pływaniu, a także męskie drużyny siatkówki i piłki nożnej; na zimowych igrzyskach olimpijskich złote medale zdobyli: skoczkowie narciarscy W. Fortuna i K. Stoch, biegaczka narciarska J. Kowalczyk, panczenista Z. Bródka; cztery medale (3 srebrne i brązowy) zdobył skoczek narciarski A. Małysz. Propagowaniem ruchu olimpijskiego w Polsce, edukacją olimpijską i organizowaniem udziału polskich sportowców w kolejnych igrzyskach olimpijskich zajmuje się Polski Komitet Olimpijski.
Dariusz Matyja
zgłoś uwagę
Ilustracje
Ateny, obiekty olimpijskie — zdjęcie satelitarne fot. NASA
Olimpijskie igrzyska w Sydney (2000), złoci medaliści w wioślarstwie R. Sycz i T. Kucharski fot. M. Żochowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sydney, igrzyska olimpijskie, przemarsz polskiej ekipyfot. M. Żochowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Seul, widok na miasto i wioskę olimpijską fot. M. Więckowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Nastula Paweł podczas Igrzysk Olimpijskich w Atlancie, 1996 fot. M. Żochowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monachium, obiekty olimpijskie fot. A. Rolak/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monachium, stadion olimpijski fot. A. Rolak/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ateny, stadion olimpijski, 1896 (Grecja)fot. Z. Zawadzki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia