okcydentaliści
 
Encyklopedia PWN
okcydentaliści
[łac.],
ros. zapadniki,
przedstawiciele jednego z kierunków ros. myśli polit. w latach 40. i 50. XIX w., opowiadający się za przebudową Rosji wg wzorów zachodnioeuropejskich;
postulowali zniesienie poddaństwa chłopów i innych przeżytków feudalnych w państwie ros. oraz upatrywali hist. szansę Rosji w przebudowie jej ustroju na gruncie wykorzystania doświadczeń konstytucyjno-monarchistycznych ustrojów Europy Zachodniej. Terminy okcydentaliści i okcydentalizm (ros. zapadniczestwo, łac. occidentalis zachodni) oraz przeciwstawne im terminy słowianofile i słowianofilizm zrodziły się w latach 40. XIX w. w rezultacie ideologicznych sporów przeciwstawiającej się filozofii oświecenia inteligencji ros. (gł. szlacheckiej) na temat przyszłych dróg rozwoju Rosji. Spory te zaostrzyły się szczególnie po opublikowaniu 1836 pierwszego Listu filozoficznego P. Czaadajewa; ok. 1839 skrystalizowały się poglądy słowianofilów, a ok. 1841 — okcydentalistów; później między przedstawicielami tych kierunków rozgorzała polemika. Okcydentaliści (pisarze, publicyści, historycy) występując z ostrą krytyką stosunków pańszczyźnianych (np. I. Turgieniew Zapiski myśliwego 1847, W. Bielinski List do Gogola 1847, A. Hercen Sroka złodziejka 1848) domagali się jednocześnie rozwoju przemysłu (opartego na pracy najemnej), handlu i nowych środków transportu, przede wszystkim budowy kolei żelaznych. Ustanowienie w Rosji ustroju demokr.-parlamentarnego wiązali z oddziaływaniem opinii społ. na rząd carski, stąd konieczność jej kształtowania za pośrednictwem oświaty i nauki. Myśl filozoficzno-społeczna okcydentalistów koncentrowała się na problematyce narodu i procesów hist., roli państwa i jednostek w jego kształtowaniu, a na tym tle na węzłowych zagadnieniach historii Rosji. Mimo wspólnego poglądu na kwestie stanowiące centralne zagadnienie sporu ze słowianofilami okcydentaliści nie tworzyli ideologicznie jednolitego ugrupowania; do ideologów postępowej szlachty, zw. okcydentalistami liberalnymi, należeli: reprezentanci tzw. szkoły państwowościowej w historiografii ros. (S. Sołowjow, T. Granowski, P. Kudriawcew), w prawie (K. Kawielin, M. Kaczenowski) i w ekonomii polit. (I. Babst, I. Wiernadski), głoszący mniej radykalne poglądy niż ideolodzy inteligencji ros. (raznoczyńcy), zwani okcydentalistami demokratycznymi (gł. W. Bielinski, Hercen, N. Ogariow). W miarę rozwoju ruchu demokr.-rewolucyjnego w Rosji polemika między okcydentalistami a słowianofilami wygasła i następowało stopniowe zbliżenie ich stanowisk.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia