ogradzanie

ogradzanie, ang. enclosure ,

system reorganizacji praw własności lub użytkowania ziemi, znany w Anglii od XII do XIX w., który odegrał istotną rolę w rozwoju kapitalistycznych stosunków własności i produkcji oraz w przebudowie struktury angielskiej gospodarki wiejskiej;

ogradzanie odegrało istotną rolę w rozwoju kapitalistycznych stosunków produkcji oraz zmianie struktury angielskiego rolnictwa. Pojawiało się od XII w., 1450–1640 uległo znacznemu nasileniu, wywołanemu wysokim popytem na angielską wełnę i sukno; polegało na komasowaniu gruntów jednego właściciela w połączeniu z zabieraniem części użytków ze wspólnoty gminnej — uzyskany obszar ogradzano i przeznaczano pod wypas owiec; początkowo ogradzanie obejmowało gminne pastwiska i grunty nieuprawne, a od końca XV w. również ziemie orne; ogradzanie było prowadzone przez wielkich właścicieli ziemskich (landlordów), szlachtę (gentry) i bogatych chłopów (yeomen); pozbawiało niezamożnych chłopów ziemi i pracy, wywołując niekiedy ich zbrojny opór (powstania: 1549 we wschodniej i 1607 w środkowej Anglii), a w połowie XVII w. sprzeciw ze strony ruchów lewellerów i diggerów. W XVIII–XIX w. było legalizowane przez parlament i 1750–1860 ponownie uległo nasileniu. Wymusiło przepływ siły roboczej ze wsi do przemysłu; doprowadziło do likwidacji gruntów gminnych; w efekcie zdominowania struktury własności ziemi przez duże posiadłości ułatwiło wprowadzanie zdobyczy rewolucji technicznych do rolnictwa.