mleczarstwo

mleczarstwo,

dział gospodarki związany z produkcją mleka, jego skupem, transportem i przerobem, gł. w zakładach mleczarskich (mleczarniach) na mleko konsumpcyjne, mleczne napoje fermentowane, mleko w proszku, mleko zgęszczone, sery, masło i in.; m. obejmuje także magazynowanie i dystrybucję gotowych produktów.

Przetwory z mleka (sery, napoje fermentowane) są znane od ok. 6 tys. lat p.n.e. Rozwój mleczarstwa przemysłowego jest związany z ogólnym postępem techn. w XIX w., m.in. z wynalezieniem 1874 wirówki do oddzielania śmietanki, oraz z ukwaszania śmietanki i wyodrębnieniem 1887 szczepów bakterii kwasu mlekowego i zastosowaniem ich do produkcji przetworów mlecznych; jedną z pierwszych spółdz. organizacji mleczarskich był Alpejski Związek Mleczarski, zał. 1863 w Szwajcarii; stosunkowo wcześnie rozpowszechniły się organizacje mleczarskie w Wielkiej Brytanii, Danii, Holandii i Niemczech. W Polsce pierwsze spółdzielnie mleczarskie powstały na Pomorzu i w Wielkopolsce w ostatnim dwudziestoleciu XIX w., zrzeszając gł. właścicieli folwarków. Spółdzielczość mleczarska wśród chłopów rozpowszechniła się w pierwszych latach XX w. (m.in. dzięki działalności F. Stefczyka). W 1901 powstała Międzynar. Federacja Mleczarska, do której należy m.in. Polska; jej celem jest rozwijanie nauki, techniki i ekonomiki mleczarskiej, doradztwo i konsultacje w tym zakresie; w ostatnich kilkudziesięciu latach nastąpił intensywny rozwój przemysłu mleczarskiego, zwłaszcza w zachodniej Europie; powstało wiele dużych, nowoczesnych zakładów o wysokim poziomie higieny, mechanizacji i automatyzacji. W Polsce największe zakłady mleczarskie przerabiają dziennie od 400 tys. do 1 mln l mleka. Badania z zakresu mleczarstwa są prowadzone w Polsce m.in. na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, w SGGW w Warszawie; czasopismem branżowym jest „Przegląd Mleczarski”.