miary antyczne

miary antyczne,

najstarszy system miar.

Wywodzi się gł. od miar antropometrycznych (zwłaszcza miary długości) oraz miar pracy; prawidłowość tę wykazują: używany już w neolicie tzw. yard megalityczny = 2,5 stopy oraz miary Dalekiego Wschodu, oparte na jednostce przypominającej m.in. długość stopy (Chiny od XIV w. p.n.e.), palca (fuse), dłoni (tauka), piędzi (ata). Podobnie kształtowały się miary cywilizacji basenu M. Śródziemnego („człowiek miarą wszystkich rzeczy”), które wywarły największy wpływ na metrologię Europy; regionalnie były zróżnicowane: w staroż. Grecji nigdy nie uległy ujednoliceniu (większe polis miały własne systemy miar); w okresie panowania Rzymu, który przejął i przystosował attycki system miar, miary gr. były używane równocześnie z rzymskimi. Ważniejsze jednostki miar attyckich: miary długości — stadion (177,6 m) = 9600 palcom (dáktylos) = 600 stopom (poús) = 400 łokciom (pḗchys) = 240 krokom (bḗma) = 100 sążniom (órgyia) = 60 prętom (kálamos) = 6 pletrom (pléthron); miary pojemności produktów sypkich — medymn (51,8 l) = 6 hekteus = 12 hemiekteon = 48 chojniks = 96 hemichojnikion = 192 kotyle = 384 kyatos, płynów — metretes (39,39 l) = 12 chous = 144 kotyle; jednostki masy (system wag ukształtowany pod wpływem babilońskiego i fenickiego) — 1 talent = 60 min = 3000 staterów = 6000 drachm = 36 000 oboli. Ważniejsze miary rzymskie: jednostki długości — mila (1478 m) = 500 prętom (pertica) = 100 krokom (passus) = 5000 stopom (pes); jednostki powierzchni — saltus = 4 centuriae = 200 haeredia = 400 jugera = 800 actus quadratus = 3200 dima = 1 152 000 scrupula (pręt ² o boku 10 stóp) = 11 520 000 stopom² (pes quadrata); miary pojemności płynów (używane w średniow. miarach aptekarskich) — amphora (26,2 l) = 2 urnae = 8 congii = 48 sextarii = 80 librae = 96 heminae = 192 quartarii = 384 acetabula = 576 cyathi; miary masy — libra (272,84 g w połowie IV w., potem 327,45 g) = 12 uncji.