łyszczyki

łyszczyki, miki,

grupa minerałów skałotwórczych, krzemiany i glinokrzemiany o wzorze XY₂₋₃[(OH,F)₂|Z₄O₁₀, gdzie X = K, Na, Ca (niekiedy też Rb, Cs lub Ba), Y = Al, Mg, Fe²⁺, Fe³⁺, Mn, czasami także Li, V lub Ti, Cr, Zn, natomiast Z — krzem (Si), który może być częściowo zastąpiony przez glin (Al) lub żelazo: Fe³⁺, Fe²⁺ i in.;

rozróżnia się: łyszczyki zwyczajne, w których pozycję X zajmują K, Na lub Rb (albo Cs), np.: muskowit, biotyt, flogopit, cynwaldyt, paragonit, i łyszczyki kruche, które w pozycji X zawierają Ca (lub Ba), np. clintonit Ca(Mg, Al)_3–2[(OH)₂Al₂Si₂O₁₀]. Jeżeli kation w pozycji X jest częściowo zastąpiony przez wodę, tworzą się łyszczyki uwodnione (hydromiki), np. hydrobiotyt, hydromuskowit, illit i glaukonit.

Ł. krystalizują w układzie jednoskośnym w postaci pseudoheksagonalnych płytek o doskonałej jednokierunkowej łupliwości (dzielą się łatwo na cienkie, giętkie i sprężyste blaszki); kryształy dochodzą niekiedy do ogromnych rozmiarów (ściany o pow. ponad 5 m²); są bezb. lub żółte, złociste, zielone, różowe, czerwonobrunatnym, brunatne i czarne; występują w skałach magmowych (np. granitach, sjenitach, pegmatytach), metamorficznych (np. gnejsach, łupkach krystal.), a także w skałach osadowych, zwłaszcza okruchowych (hydromiki — składniki iłów, glin, zwietrzelin i gleb). Niektóre ł. są stosowane jako materiały elektro- i termoizolacyjne, surowce do produkcji farb, szkliw i emalii oraz jako nośniki nitrogliceryny w materiałach wybuchowych, a także jako składniki tynków szlachetnych i posypki do papy; ł. litowe (lepidolit i cynwaldyt) są rudami litu, rubidu i cezu.