kukurydza zwyczajna, Zea mays,
gatunek jednorocznej rośliny z rodziny wiechlinowatych (traw);
kukurydza zwyczajna
Encyklopedia PWN
jedyne zboże pochodzące z Nowego Świata, uprawiane już kilka tys. lat p.n.e.; w stanie dzikim nieznana; źdźbło wys. 0,5–3 m; roślina jednopienna, rozdzielnopłciowa, wiatropylna; kwiatostany męskie — wiechy, osadzone na wierzchołkach źdźbeł, żeńskie — kolby, w pochwach dolnych liści; kłoski żeńskie dwukwiatowe, kwiatki z b. długą szyjką słupka; ziarniaki barwy białej, żołtej, czerwonej, brunatnej lub ciemnofioletowej. Kukurydzę zwyczajną sprowadzono do Europy na przeł. XV i XVI w., obecnie szeroko uprawiana zwłaszcza w Ameryce Północnej i Południowej, południowej Europie, Federacji Ros. i Azji; skład chem. ziarna waha się zależnie od odmiany bot.; ziarno zawiera ok. 14% wody, 60–66% skrobi, 11,3–14,3% białka, ok. 4,6% tłuszczu, wszystkie podstawowe witaminy, związki fosforu i wapnia; cenna roślina pastewna (ziarno, zielonka, kiszonka) i konsumpcyjna; ziarno spożywane w całości (po ugotowaniu), w postaci mąki, kaszy i in. oraz przerabiane na krochmal, spirytus, olej, cukier, płatki kukurydziane. Największe znaczenie gosp. mają odmiany bot.: kukurydza zwyczajna twarda (kukurydza zwyczajna zwykła), Z.m. var. indurata, o ziarnie gładkim szklistym; kukurydza zwyczajna koński ząb, Z.m. var. indentata, o ziarnie spłaszczonym z wgłębieniem na wierzchołku, uprawiana jako roślina pastewna, daje bardzo dużą ilość zielonej masy; kukurydza zwyczajna cukrowa, Z.m. var. saccharata, o ziarnie pomarszczonym, wewnątrz szklistym, uprawiana jako warzywo (do wyrobu konserw, mrożonek); kukurydza zwyczajna pękająca, Z.m. var. everta, z 2 formami: kukurydzą zwyczajną ryżową i kukurydzą zwyczajną perłową; plon ziarna 4–8 t z ha; z mieszańców przy uprawie na kiszonkę uzyskuje się 10–18 t z ha suchej masy. Współczesna hodowla kukurydzy zwyczajnej jest oparta na zjawisku heterozji; kukurydza zwyczajna jest rośliną krótkiego dnia, ciepłolubną, wrażliwą na przymrozki wiosenne i jesienne; wysokie wymagania klim. ograniczają dobór mieszańców kukurydzy zwyczajnej przydatnych do uprawy w Polsce; możliwa jest jedynie uprawa odmian o wczesnym okresie dojrzewania. W 2001 pod względem powierzchni uprawy (ok. 139 mln ha) kukurydza zwyczajna zajmowała 3. miejsce w świecie wśród zbóż (po pszenicy i ryżu), w tym samym roku świat. zbiory kukurydzy zwyczajnej wyniosły ponad 614 mln t; kraje o największym udziale w świat. produkcji kukurydzy zwyczajnej: USA (39,3%) i Chiny (18,6%).
