kryzys finansowy

kryzys finansowy,

ekon.

Istnieją różne modele przebiegu kryzysu finansowego H.P. Minsky wyróżnia w nim następujące fazy: zaburzenie, rozkwit (boom), przegrzanie, gorączka spekulacyjna, finansowa zadyszka, rewulsja, dyskredytacja, interwencja pożyczkodawcy ostatniej instancji. Zaburzenie to zewnętrzny wstrząs w makroekonomiczny systemie. Może nim być wojna, postęp techniczny, odkrycie nowych zasobów lub zmiana polityki gospodarczej. Umożliwia on osiąganie wysokich zysków z nowego rodzaju działalności: przedsiębiorstwa zaprzestają dotychczasowej i rozpoczynają działalność w nowej sferze. Po fazie zaburzenia rozpoczyna się rozkwit. Jest on z reguły przyspieszany przez ekspansję kredytową. W jej następstwie rośnie podaż pieniądza. Jeżeli zwiększenie podaży pieniądza przewyższa wzrost podaży aktywów, na które rośnie popyt, powoduje to wzrost ceny tych aktywów. Utrzymywanie wzrostu ceny danych aktywów w pewnym czasie powoduje wystąpienie kolejnej fazy — przegrzania. Aktywa materialne (towary) są kupowane w celu odsprzedaży (a nie użytkowania), aktywa finansowe zaś — w celu uzyskania krótkookresowego zysku, a nie długookresowych dochodów. Trwa spekulacja na zwyżkę ceny. Gdy do gry włączają się nowe podmioty, z reguły drobni ciułacze, rozkręca się gorączka spekulacyjna. Motywem włączenia się do spekulacji jest chęć wzbogacenia się. Wobec trwałego dotychczasowego wzrostu cen aktywów wydaje się to łatwe. Dalej rośnie popyt na dany rodzaj aktywów oraz ich cena, rozszerza się też krąg osób chcących spekulować. Sprzyja to licznym oszustwom. Jednocześnie rosną ceny, stopy procentowe i szybkość obiegu pieniądza. Ostrożniejsi i lepiej poinformowani inwestorzy zaczynają realizować zyski i sprzedawać posiadane przez siebie aktywa. Hamuje to wzrost ich ceny. Pojawia się kolejna faza — finansowa zadyszka. Coraz więcej inwestorów zdaje sobie sprawę, że ceny aktywów zaczną spadać, dążą więc do ich zamiany na gotówkę. Rozpoczyna się rewulsja. W tej fazie podmioty wyprzedają aktywa, których ceny maleją, a zarówno inwestorzy, jak i instytucje kredytowe zaczynają bankrutować. Następuje „pęd ku płynności”. Może on prowadzić do dyskredytacji — odmowy udzielania kredytów pod zastaw aktywów będących przedmiotem spekulacji. Rewulsja i dyskredytacja mogą mieć gwałtowny przebieg, zwłaszcza gdy wymiana aktywów na pieniądz napotyka ogromne trudności wynikające ze szczupłości bazy monetarnej. Mówi się wtedy o panice. Może ona wygasnąć, gdy ceny spadną do bardzo niskiego poziomu, co skłoni inwestorów do zamiany gotówki na inne aktywa, albo gdy zostaną wprowadzone ograniczenia w obrocie aktywami, albo też gdy pożyczkodawca ostatniej instancji zapewni wzrost podaży pieniądza. Ułatwi to zamianę niechcianych aktywów na pieniądz, ustabilizuje cenę tych aktywów i w konsekwencji spowoduje zażegnanie kryzysu finansowego.

Sławomir Sztaba

Bibliografia

C.P. Kindleberger Szaleństwo, panika, krach. Historia kryzysów finansowych, Warszawa 1999.