konstytucjonalizm,
psychol. koncepcja wiążąca cechy osobowości człowieka z właściwościami budowy jego ciała (konstytucją);
konstytucjonalizm
Encyklopedia PWN
pogląd ten kształtował się na przeł. XIX i XX w., gł. pod wpływem antropologów i psychiatrów; najbardziej znane współcz. jego konkretyzacje sformułowali E. Kretschmer i W.H. Sheldon. Kretschmer wyróżnił (1921) 3 podstawowe typy konstytucjonalne: leptosomatyka, zw. też astenikiem (chudy, wysoki, wątły), pyknika (niski, otyły) i atletyka (silny, muskularny), wiążąc je z następującymi typami temperamentu: schizotymicznym (zamknięty w sobie, oschły, drażliwy), cyklotymicznym (otwarty, chwiejny emocjonalnie) i wiskozyjnym (w zachowaniu i uczuciach stabilny, mało plast.); astenicy mieli być wg tej koncepcji bardziej niż inni podatni na schizofrenię, pyknicy — na cyklofrenię (psychozę maniakalno-depresyjną). Sheldon, nawiązując do embriologii, wyróżnił (1942) 3 składniki określające typ budowy fiz. (występujące w różnych proporcjach u każdego człowieka): endomorficzny, mezomorficzny i ektomorficzny; ludzie o przewadze składnika endomorficznego mają silnie rozwinięte narządy wewn. i tkankę tłuszczową, typ mezomorficzny odznacza się rozwojem kośćca i tkanki mięśniowej, typ ektomorficzny — wątłą budową ciała i rozwojem tkanki nerwowej; kojarzą się z nimi wg Sheldona 3 grupy cech psychicznych, które w zależności od określonych funkcji ciała nazwał: wiscerotonią (upodobanie do wygody, towarzyskość, nastawienie na zaspokajanie potrzeb cielesnych), somatotonią (siła, energia życiowa, nastawienie na działanie), cerebrotonią (wrażliwość, trudności w kontaktach z innymi, podatność na zmęczenie). Skrajną wersją konstytucjonalizmu jest tzw. genetyczna teoria typów sformułowana 1941 (rozszerzona 1963) przez niem. psychiatrę K. Conrada, wiążąca zarówno strukturę fiz., jak i odpowiadającą jej strukturę psychiczną jednostki z procesami rozwojowymi uwarunkowanymi genetycznie. Podstawowy zarzut stawiany tym teoriom dotyczy niedostatecznego uwzględniania przez nie czynnika środowiskowego i przeceniania roli dziedziczności w kształtowaniu cech psychicznych człowieka; także wyniki licznych badań empirycznych nie potwierdzają tez konstytucjonalistów.
