kodykologia
nauka o książce rękopiśmiennej późnego antyku i średniowiecza.
[łac. codex ‘księga’, ‘tom’, gr. lógos ‘teoria’, ‘nauka’],
kodykologia
Encyklopedia PWN
W węższym znaczeniu k. bada księgi ręcznie pisane w aspekcie ich stanu materialnego: materiału, z jakiego są wykonane (pergamin, papier, papirus, jedwab), użytego materiału pisarskiego (narzędzi pisarskich, atramentu, farb), budowy (liczby i układu składek, układu tekstu — liniowania, podziału na szpalty itp.), charakterystyki pisma (kroju, interpunkcji, poprawek), zdobień (iluminacji, miniatur), oprawy. W szerszym znaczeniu pojęcie k. obejmuje także badania nad historią rękopisów (czasem i miejscem powstania, użytkownikami od momentu powstania do współczesności), ich treścią i jej recepcją, znaczeniem dla historii, przechowywaniem i opracowaniem katalogowym; efektem badań kodykolog. są: katalogi rękopisów, opracowania poszczególnych rękopisów, repertoria (np. początków tekstów — incipitów, kopistów, rękopisów datowanych, właścicieli itp.). K. w szerszym znaczeniu bywa utożsamiana z rękopisoznawstwem, ale z wyłączeniem paleografii, którą traktuje się jako odrębną dyscyplinę. Termin „kodykologia” został utworzony przez A. Daina 1944 albo 1949; ok. 1950 F. Masai ogłosił k. dyscypliną z własną metodą i celami; w tym samym czasie, w Polsce, teoret. podwaliny dla rozwoju k. dał A. Birkenmajer; jego pracę kontynuował J. Zathey, wydając katalogi rękopisów średniow. i kształcąc zespół ludzi pracujących w tej dziedzinie.
Lucyna Nowak
