katalońska literatura,
piśmiennictwo w języku katalońskim, obejmujące literaturę Katalonii, Walencji, Balearów i Roussillon.
katalońska literatura
Encyklopedia PWN
Początki l.k. sięgają przeł. XII i XIII w. (zbiór kazań Homilies d’Organya — najstarszy zachowany tekst l.k., kroniki, twórczość R. Lullusa — proza dydaktyczna i poezja); poeci tego okresu pisali w języku prowansalskim (trubadurzy: G. de Cabestany, Cerverí de Girona). Pierwszy złoty okres l.k. trwał od końca XIV do pocz. XVI w.; rozwinęła się poezja w języku rodzimym (ulegający wpływom szkoły wł. A. March, J. de Sant Jordi, J. Roig); w XV w. pojawiła się powieść alegoryczno-filoz. (B. Metge) i rycerska (Tirant lo Blanc J. Martorella i M.J. de Galby); wzrastające wpływy kastylijskie spowodowały zamarcie l.k. na prawie 3 wieki. Odrodzenie kult. i lit. Katalonii, zw. La Renaixença, z jego zainteresowaniem dla przeszłości i literatury nar., wiązało się z rozwojem romantyzmu w Europie; przełomowym momentem była publikacja wiersza B.C. Aribau Oda a la Pàtria (1833); rozwijała się gł. poezja (J. Rubió i Ors, T. Aguiló, M. Milà i Fontanals), którą od 1859 (wznowienie konkursu poet. Jocs Florals) wzbogaciły elementy nar. i regionalne (V. Balaguer, T. Llorente, M. Aguiló, a zwłaszcza J. Verdaguer) oraz dramat (A. Guimerà, F. Soler); proza zaczęła się rozwijać bujniej dopiero w okresie naturalizmu (N. Oller, R. Casellas, V. Català). Na pocz. XX w. pojawił się w kulturze hiszp. i katalońskiej nurt zw. nowecentyzmem, zmierzający do włączenia kultury rodzimej do prądów kultury zachodnioeur.; jego inspiratorami byli Katalończyk E. d’Ors y Rovira i Hiszpan J. Ortega y Gasset. Od końca XIX w. do lat 30. XX w. najciekawsza artystycznie była poezja: modernist. (J.M. López-Picó, J. Alcover oraz J. Maragall), wraz z powstaniem nowecentyzmu — estetyzująca (J. Carner), a w latach 20. i 30. — awangardowa (C. Riba, J. Salvat-Papasseit, B. Rosselló-Pòrcel, J.V. Foix); w prozie nadal panowały tendencje modernist., a od lat 20. — powieść psychol. (L. Villalonga, M. Llor, J. Pla). Koniec wojny domowej, utrata autonomii (1939) zahamowały rozwój l.k. na 20 lat; wśród poetów tego okresu (P. Quart, G. Ferrater, S. Espriu — najwybitniejszy poeta kataloński XX w.) liczne były przypadki emigracji lub milczenia, prozaicy — uciekając od rzeczywistości hist. i polit. — uprawiali powieść psychol. (M. Rodoreda) bądź też inicjowali poszukiwania formalne (M. de Pedrolo); od lat 60. następowała powolna liberalizacja polit.; rozwinęła się twórczość poet. (Riba, Espriu, P. Gimferrer), wzrosło zainteresowanie gat. epickimi: powieścią (B. Porcel, J.M. Espinàs, J. Sales), opowiadaniem (P. Calders, Q. Monzó), także eseistyką społ.-polit. (J. Fuster); współcz. dramaturgię reprezentują gł. R. Sirera, J.M. Benet i Jornet oraz S. Belbel.
