insygnia

insygnia

[łac.],

oznaki władzy, godności, stanu lub urzędu;

insygnia królewskie: korona, w czasach nowożytnych złota z podwójnym kabłąkiem i krzyżem, berło i jabłko; ponadto inne przedmioty symbolizujące władzę lub jej sakralny charakter, np.: miecz państwowy, włócznia, laska, łańcuch, pas, pierścień, ornat cesarzy rzymskich narodu niemieckiego; insygnia papieskie: korona srebrno-złota — potrójna (tiara), w kształcie stożkowatym, u góry zaokrąglona, 2 skrzyżowane klucze św. Piotra, srebrny i złoty; insygnia biskupie: mitra (infuła), pastorał i krzyż na lasce; w heraldyce nad herbami biskupów jest umieszczany kapelusz o szerokich kresach (zw. kardynalskim) z 2 sznurami powiązanymi symetrycznie i zakończonymi chwastami (kardynałowie mają kapelusz czerwony z 15 chwastami, arcybiskupi — zielony z 10 chwastami, biskupi — zielony z 6 chwastami). Za najstarsze polskie insygnia władzy uważa się kopię włóczni św. Maurycego; najstarsze insygnia polskie, a w tym i korony, zostały wywiezione 1031 do Niemiec przez Rychezę, żonę Mieszka II; koronę, którą koronował się 1320 Władysław Łokietek, używano do tych celów do XVIII w.; 1796 została zrabowana ze skarbca wawelskiego przez Prusaków i przetopiona. Najstarsza wzmianka o berłach pochodzi z poł. XIII w., jabłka prawdopodobnie były używane wcześniej; miecz koronacyjny królów polskich (od 1320), tzw. Szczerbiec, w XII–XIII w. — symbol władzy książęcej, używany do XVIII w. Pełny zestaw insygnii polskich zachował się z XVIII w., a również poszczególne insygnia dawniejsze: — Szczerbiec, korona hełmowa Kazimierza III Wielkiego, korony Zygmunta II Augusta i Anny Jagiellonki, 2 złote diademy z XIII w., prawdopodobnie Bolesława V Wstydliwego i królowej Kingi, przerobione na krzyż katedry wawelskiej, a także diadem, zapewne z XIII w., osadzony obecnie na hermie św. Zygmunta z katedry płockiej.

Insygnia królewskie Kazimierza III Wielkiego (kopie grobowe) — Skarbiec Katedry Krakowskiej

Włócznia św. Maurycego, dar Ottona III dla Bolesława I Chrobrego – skarbiec katedry na Wawelu, Kraków

Rękojeść Szczerbca — Skarbiec Koronny na Wawelu