fabularny film

fabularny film,

jeden z głównych rodzajów filmowych

tradycyjnie wywodzony od krótkiego filmu braci A. i L. Lumière Polewacz polany (1895, tytuły fr. L’arroseur arrosé lub Le jardinier); w kreacji świata przedstawianego film fabularny posługuje się środkami fikcji artystycznej, formując opowiadanie w różnym stopniu podlegające nadrzędnym rygorom narracyjnym; rygory te ustalono w skodyfikowanych gatunkach komercjalnego kina hollywoodzkiego (np. western, musical, horror, film gangsterski i in.), a także w modelach kina nastawionego na oddziaływanie propagandowe (np. okresu realizmu socjalistycznego), operujących wielokrotnie powielanymi schematami fabularnymi i stałymi typami postaci; tzw. szkoły filmowe i kierunki filmowe (np. ekspresjonizm, neorealizm, angielskie kino młodych gniewnych) w filmach fabularnych kreowały oryginalne wizje rzeczywistości, zdeterminowane przez orientacje światopoglądowe i zarysowane w manifestach programowych lub implikowane przez powstałe utwory; wizjom tym odpowiadał różny stopień autonomii świata przedstawionego, w zależności od roli przyznawanej inscenizacji, jako elementowi pośredniczącemu między światem zjawisk a ich ekranowym odzwierciedleniem lub przetworzeniem; w obrębie filmów fabularnych wyróżnia się nurt paradokumentalny, charakteryzujący się zatarciem różnic między fikcją a rzeczywistością, aż do niemal zupełnego zniesienia przedziału pomiędzy nimi i zastąpienia gry aktorów przez grę amatorów-naturszczyków (m.in. filmy tzw. szkoły czeskiej 1. poł. lat 60., twórczość G. Jacopettiego, Mishimy Yukio i in.), nurt autotematyczny skoncentrowany na procesie artystycznym kreacji (m.in. twórczość F. Felliniego, A. Wajdy, C. Saury, I. Bergmana i in.), nurt wizyjno-kreacyjny (utwory m.in. L. Buñuela, Felliniego, K. Russela, T. Konwickiego, A. Żuławskiego i in.), w którym samo dzieło, jak i środki wyrazu zostają zdominowane przez ekspresję artystyczną osobowości autora; od lat 60. istnieje w filmie fabularnym tendencja do mieszania gatunków i łączenia różnych technik realizacyjnych w obrębie jednego dzieła (m.in. twórczość J.-L. Godarda, V. Sjömana, J. Skolimowskiego), zbliżająca wypowiedź filmową do reguł autorskiego eseju; proces ten ujawnia coraz większy kryzys tradycyjnego opowiadania fabularnego, aż do całkowitego zanegowania go w filmach współczesnych (m.in. M. Antonioniego, A. Resnaisa, A. Robbe-Grilleta) i zastąpienia formami imitatorskimi (m.in. w twórczości C. Leloucha, S. Leonego, B. De Palmy, W. Allena).