elit teoria,
koncepcja socjol., elita.
elit teoria
Encyklopedia PWN
Kładąca nacisk na hierarchiczny charakter zróżnicowania społ. i podkreślająca ważność podziału społeczeństw ludzkich na 2 grupy: elitę rządzącą i masy rządzone; pierwsza jest zawsze mniej liczna, ale monopolizuje władzę i korzysta z przywilejów społ.; druga, nieporównanie liczniejsza, z reguły pozbawiona udziału we władzy, jest rządzona i kierowana przez pierwszą. W ujęciu teorii elit zmiany w składzie elity panujących (rządzących) i ich cyrkulacja stanowi jeden z gł. czynników rozwoju społ. lub nawet (w wersji skrajnej) czynnik podstawowy; historia w tym ujęciu jest procesem nieustającej walki o władzę, procesem krążenia elit i wypierania elit starszych przez elity nowo powstające. Koncepcje zbliżone do teorii elit występują w dziełach filozofów i pisarzy staroż. (np. niektórych sofistów i Platona). Są również obecne w rozważaniach wszystkich wybitnych filozofów polityki, np. w traktatach o wychowaniu dobrego władcy (m.in. Tomasz z Akwinu, Erazm z Rotterdamu, N. Machiavelli), w teoriach uzasadniających rolę grup przywódczych (m.in. teoria konserwatywna wskazująca na zadania arystokracji). We współcz. socjologii teorię elit zapoczątkował i upowszechnił V. Pareto. W socjologii i politologii można wyróżnić 2 gł. typy teorii elit: 1) koncepcje o charakterze ideol.-normatywnym, opierające się na elitaryzmie i postulujące władzę elity jako najdoskonalszy typ ładu społ.; elementy koncepcji tego typu występują m.in. w ideologiach faszystowskich i technokratycznych; 2) koncepcje systematyczne, które traktują badania nad elitami, ich składem i dynamiką jako jeden z kierunków i jedno z gł. zagadnień socjologii stosunków polit.; występują m.in. u M. Webera, H. Lasswella, C. Meriama, C.W. Millsa, M. Duvergera.
