dynia

dynia, bania, Cucurbita,

rodzaj z rodziny dyniowatych,

obejmuje ponad 20 gat. jednorocznych lub wieloletnich roślin zielnych, zwykle jednopiennych; łodygi najczęściej płożące się, z rozgałęzionymi wąsami czepnymi; liście duże, szorstkie, klapowane; kwiaty duże, rozdzielnopłciowe; owoc — duża, zielona lub pomarańczowa jagoda rzekoma. Jako rośliny warzywne, oleiste i pastewne uprawia się w Europie, obu Amerykach i Azji najczęściej 3 gat.; dynia olbrzymia, C. maxima, o pędach dł. do 10 m, owocach olbrzymich (do 50 kg, rekord 440 kg), zawierających w miąższu 4–8% cukrów; bogate w β-karoten (20–28 mg%) i wit. C (do 40 mg%), używane są do produkcji odżywek dla dzieci; palone nasiona są spożywane jako tzw. pestki; dynia zwyczajna, C. pepo, o łodygach dł. 5–6 m i mniejszych owocach; obejmująca wiele odmian, m.in. dynię oleistą, o bezłupinowych nasionach (zawierają do 50% tłuszczu), z których otrzymuje się olej dyniowy, konsumpcyjny i techn.; makuchy (ok. 50% białka) są cenną paszą treściwą; odmianą dyni zwyczajnej jest też cukinia, kabaczek, patison; ponadto uprawia się odmiany dyni piżmowej, C. moschata; dojrzały miąższ niektórych gat. używa się jako dodatek do ciast, do wyrobu marmolad, na marynaty. Ze względu na dekoracyjne, barwne owoce różnego kształtu (często ze smugami, brodawkami, plamkami) rozpowszechnione są, zwłaszcza w USA, Bułgarii, Niemczech ozdobne odmiany dyni zwyczajnej, var. citrullina, var. pomifera, a do okrywania ogrodzeń, balkonów stosuje się najczęściej odmianę — var. ovifera, której łodygi, dł. do 10 m, tworzą gęstą ścianę zieleni. Wysuszone owoce dawniej służyły jako naczynia na wodę, tzw. tykwy; świat. zbiory d. wynoszą 20,3 mln t (200), wraz cukinią, kabaczkiem i patisonem; gł. producentami są: Chiny (5,8 mln t), Indie (3,7), Rosja (1,1), Ukraina (1,1), USA (0,9), Egipt) (0,7), Iran (0,6), Włochy (0,5), Kuba (0,5), Turcja (0,4); w Polsce zbiory osiągają ponad 36 tys. t.