contractus
dwustronna czynność prawna, prowadząca do powstania zobowiązania.
[łac., ‘umowa’, ‘kontrakt’],
contractus
Encyklopedia PWN
W rzym. prawie klas. ustalił się podział zobowiązań na pochodzące z umowy (ex contractu) oraz takie, które powstały w wyniku czynu niedozwolonego (ex delicto). Zaczęto jednak postrzegać porozumienie stron (consensus) jako wyróżnik wszelkich umów, bez względu na formę przewidzianą dla ich zawarcia. Ochrona prawna przysługiwała tylko takim porozumieniom, które mieściły się w katalogu umów nazwanych. Termin „contractus” odnosił się wyłącznie do tych, zaskarżalnych, porozumień. Juryści rzym. wyodrębnili 4 kategorie umów nazwanych: werbalne — zawierane w formie pytania i odpowiedzi, w których należało użyć tego samego czasownika; literalne — wymagające zachowania formy pisemnej (np. wpis do ksiąg rachunkowych); realne — wywołujące skutki prawne tylko wówczas, gdy towarzyszyło im wydanie rzeczy (np. pożyczka, użyczenie, depozyt i zastaw); konsensualne — do powstania zobowiązania wystarczyło osiągnięcie przez strony porozumienia co do istotnych postanowień, charakteryzujących umowę danego typu (np. kupno–sprzedaż, najem, spółka, zlecenie). Każda z tych kategorii obejmowała zamknięty katalog umów, którym przysługiwała ochrona procesowa. C. w prawie rzym. nie był używany jednolicie. Dopiero ok. II w. n.e. zaczęto go stosować na określenie wszelkich umów, bez względu na formę przewidzianą dla ich zawarcia. Jeszcze w początkach pryncypatu prawnik Labeon używał zwrotu c. wyłącznie w odniesieniu do umów wzajemnych, mieszczących się w kategorii kontraktów konsensualnych.
