budżetowa polityka
 
Encyklopedia PWN
budżetowa polityka,
ekon. część polityki finansowej państwa wyodrębniona ze względu na jej przedmiot (gromadzenie dochodów, dokonywanie wydatków, finansowanie deficytu budżetowego), a nie na szczególne cele, tożsame z celami przyjętej aktualnie polityki gospodarczej; w węższym znaczeniu polityka budżetowa obejmuje decyzje dotyczące poziomu i struktury wydatków państwowych, opodatkowania oraz zadłużania się przez państwo.
Najważniejsze zadania polityki budżetowej: 1) redystrybucyjne — korygowanie ukształtowanego przez mechanizm rynkowy podziału dochodów indywidualnych; następuje zarówno w formie redukowania dochodów pierwotnych za pośrednictwem podatków, jak i uzupełniania dochodów za pomocą transferów pieniężnych; 2) alokacyjne — kształtowanie podziału dostępnych czynników produkcji i innych dóbr między sektor prywatny i publiczny i dalsza ich alokacja wewnątrz obu sektorów; w sektorze publicznym alokacja następuje przez bezpośrednie określenie wielkości środków przeznaczonych na wytyczone zadania, w sektorze prywatnym — dokonuje się pośrednio przez korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą podatków, dotacji i subsydiów; 3) stabilizacyjne — wykorzystanie instrumentów budżetowych do oddziaływania, przez kształtowanie ogólnych wielkości popytu, na procesy makroekonomiczne; celem jest zapewnienie wysokiego poziomu wykorzystania potencjału wytwórczego (pełne zatrudnienie), stabilności ogólnego poziomu cen, równowagi bilansu płatniczego oraz wysokiego i zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego. Takie sformułowanie zadań aktywnej polityki budżetowej zostało ukształtowane pod wpływem teorii M. Kaleckiego i J.M. Keynesa oraz ideologii socjaldemokracji. Obecnie występują tendencje do skorygowania tych zadań w duchu neoliberalnym. W szczególności w zakresie zadań redystrybucyjnych postuluje się rezygnację, a przynajmniej ograniczenie do minimum, dążenia do korygowania dochodów indywidualnych i sprowadzenie redystrybucji budżetowej do przejmowania pewnej, możliwie jak najmniejszej, części dochodów indywidualnych na cele ogólnopaństwowe, a w zakresie zadań alokacyjnych — wycofanie się z ingerowania w alokację w sektorze prywatnym. W zakresie zadań stabilizacyjnych nacisk kładzie się — z czym zgadzają się także na ogół współcześni zwolennicy Keynesa — na przeciwdziałanie inflacji, co wymaga ograniczania deficytu budżetowego i rezygnacji z ekspansji budżetowej, tzn. powiększania skali redystrybucji budżetowej drogą zwiększania obciążeń podatkowych lub deficytów. Realizacja zadań stabilizacyjnych wymaga ścisłej koordynacji polityki budżetowej z polityką pieniężną banku centralnego.
Andrzej Wernik
Bibliografia
J.M. BUCHANAN Finanse publiczne w warunkach demokracji, Warszawa 1997;
Z. FEDOROWICZ Polityka fiskalna, Poznań 1998;
S. OWSIAK Finanse publiczne, wyd. 2., Warszawa 1999.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia