boks

boks

[ang. box ‘uderzenie (pięścią)’],

pięściarstwo,

dyscyplina sport., walka na pięści między 2 przeciwnikami prowadzona na ringu wg określonych zasad.

boks jest uprawiany amatorsko i zawodowo; w obu odmianach zawodnicy walczą w rękawicach bokserskich; w boksie amatorskim dodatkowo w kaskach ochronnych i w koszulkach; w boksie zawodowym walki trwają od 4 do 10 rund (każda po 3 min), w pojedynkach o tytuły mistrzowskie 12 rund; w boksie amatorskim: do niedawna walki trwały 3 rundy po 3 min, ostatnio 4 lub 5 rund po 2 min; w boksie amatorskim walki ocenia 5 sędziów punktowych, posługując się specjalnymi maszynkami do liczenia ciosów; w boksie zawodowym walkę ocenia 3 sędziów sposobem tradycyjnym (bez pomocy maszynek); w ringu pojedynki są prowadzone przez tzw. sędziów ringowych; rywalizacja jest prowadzona w podziale na kategorie wagowe; w boksie amatorskim jest ich 12, w zawodowym 17 (limity wagowe kategorii są zależne od przepisów danej federacji); o zwycięstwie decydują sędziowie; walki mogą się też zakończyć przed czasem, przez nokaut, kontuzję lub poddanie przez sekundanta (rzucenie ręcznika lub gąbki). W 1988 szwedzka federacja bokserska zezwoliła na uprawianie boksu także przez kobiety; w latach 90. były organizowane nar. mistrzostwa kobiet (np. w USA od 1997); także rozwija się zawodowy boks kobiet.

Boks należy do najstarszych sportów świata, pierwsze wzmianki o nim pochodzą sprzed 5 tys. lat; walki pięściarskie były znane w staroż. Egipcie, Grecji i Rzymie; od 688 p.n.e. były w programie staroż. igrzysk olimpijskich; walczono na gołe pięści, potem dłonie owijano rzemieniami, nakładano guzy i płytki z ołowiu; przyjmuje się, że nowoczesne pięściarstwo istnieje od 1719, kiedy Anglik, J. Figg, zał. w Londynie Figg’s Academy for Boxing; pierwsze przepisy ułożył 1743 J. Broughton; 1865 J.G. Chambers (czł. londyńskiego Amateur Athletic Club) oprac. 12-punktowy regulamin, tzw. przepisy markiza Queensberry (od tytułu arystokratycznego fundatora J.S. Douglasa); nowe przepisy wprowadziły m.in. obowiązek walki w rękawicach, rundy po 3 min, z 1 min przerwy, eliminowały brutalność walki. Pierwszy turniej bokserski na nowoż. igrzyskach olimpijskich odbył się 1904; 1920 została zał. Międzynar. Federacja Boksu Amatorskiego, rozwiązana po II wojnie świat.; 1946 powstało, działające do dziś, Międzynar. Stow. Boksu Amatorskiego (AIBA); pierwsze mistrzostwa Europy amatorów odbyły się 1925, pierwsze mistrzostwa świata 1974. Walki zawodowców o mistrzostwo świata były organizowane od 1816, początkowo tylko w Wielkiej Brytanii, potem również w USA; pierwszym mistrzem świata zawodowców w walce rozgrywanej wg zasad markiza Queensberry był 1892 amer. pięściarz J.J. Corbett; od początku XX w. powstają (gł. w USA) specjalne organizacje zajmujące się przygotowywaniem walk bokserskich zawodowców; obecnie do najważniejszych należą: Świat. Federacja Bokserska (WBA) zał. 1962, Świat. Rada Boksu (WBC) zał. 1963, Międzynar. Federacja Bokserska (IBF) zał. 1984 oraz Świat. Organizacja Boksu (WBO) zał. 1988.

Pionierem boksu w Polsce był W. Pytlasiński, który po I wojnie świat., jako prezes Pol. Tow. Atletycznego, sprawował pieczę również nad boksem; Polski Związek Bokserski powstał 1923 z inicjatywy grupy działaczy pod kierownictwem dziennikarza, W. Junoszy Dąbrowskiego; pierwsze mistrzostwa Polski rozegrano 1924 w Poznaniu, w tym samym roku Polacy po raz pierwszy startowali na igrzyskach olimpijskich; do 2003 pol. pięściarze zdobyli 43 medale olimpijskie: 8 złotych — Z. Chychła (1952), K. Paździor (1960), J. Grudzień (1964), M. Kasprzyk (1964), J. Kulej (1964, 1968), J. Szczepański (1972), J. Rybicki (1976), 9 srebrnych, 26 brązowych. W latach 90. XX w. pol. bokserzy odnosili też sukcesy na zaw. ringach, m.in. D. Michalczewski i A. Gołota.