aszancko-brytyjskie wojny

aszancko-brytyjskie wojny,

siedem wojen toczonych w XIX w. przez Aszantów z Brytyjczykami o utrzymanie swego stanu posiadania i niezależności;

za panowania Osei Bonsu (1801–24) Aszantowie, dążąc do podporządkowania ludów wybrzeża Zat. Gwinejskiej, wielokrotnie atakowali Fanti i in. ludy; doprowadziło to do konfrontacji z Wielką Brytanią broniącą własnych interesów w Afryce i wspierającą ludy walczące z Aszantami o niezależność i złamanie ich monopolu na intratny handel z Europejczykami. Pierwsze wojny (1805, 1811, 1814) zakończyły się sukcesem Aszantów, będących wówczas u szczytu potęgi; w następnej wojnie (1824–31) silniejsza okazała się koalicja Brytyjczyków i ludów wybrzeża, władca Aszantów (asantahene) musiał uznać niezależność Denkiry i Assin, zapłacić kontrybucję i zagwarantować Brytyjczykom przywileje handl.; wojna 1863–64 była pomyślna dla Aszantów; nową wojnę (1868–74) gorzej uzbrojeni Aszantowie przegrali, ich stolica, Kumasi, została zdobyta i zniszczona, asantahene zrezygnował ze zwierzchnictwa nad państewkami będącymi sojusznikami Wielkiej Brytanii, zobowiązał się do wysokiego odszkodowania i otwarcia drogi handl. do swego państwa; 1896 wojska bryt. wkroczyły do stolicy Aszantów, aresztowały władcę i narzuciły państwu protektorat.