Ukraina. Film
 
Encyklopedia PWN
Ukraina. Film.
Kinematografia Ukrainy stanowi po ros. najstarszą i najpotężniejszą kinematografię nar. w krajach byłego ZSRR; pierwsze film. kroniki zrealizował już w 1896 filmowiec amator A. Fedecki w Charkowie; od 1907 realizowano w Kijowie, Jekaterynosławiu i in. miastach Ukrainy krótkie filmy fabularne wg sztuk dramaturgów ukr. z udziałem znanych aktorów (m.in. M. Zańkowieckiej i I. Marjanenki); 1909–14 powstały m.in. Ordynat Szelmienko, Moskal — czarownik, Natałka Połtawka; podczas wojny domowej na Ukrainie nakręcono ok. 50 filmów propagandowych o władzy sowieckiej; 1922 powstał Wszechukr. Zarząd Film.-Fot. (WUFKU), odbudowano i zmodernizowano wytwórnie film. w Odessie i Jałcie; nar. kinematografię ukr. wspierali reżyserzy ros. (W.R. Gardin, P.I. Czardynin), czerpiąc także tematykę do swoich filmów z tradycji ukr. (Ataman Chmiel, Ostap Bandura, Taras Triasiło — wszystkie 1924–27); w latach 20. uruchomiono wytwórnię film. w Kijowie (roczna produkcja ok. 30–40 filmów), w której realizowali swoje dzieła m.in.: H. Tasin, J. Stabowycz, A. Kordium, P. Dołyna, I. Kawaleridze; uznanie zyskiwali ukr. aktorzy (m.in. A. Buczma, I. Zamyczkowski); 1928–30 w Kijowie tworzył filmy Dz. Wiertow, a w Odessie i Kijowie działał O. Dowżenko.
Ukraińskie kino dźwiękowe lat 30. rozwijało się także w ścisłej współpracy z kinematografią ros., Dowżenko i J. Sawczenko działali w Moskwie i Kijowie, a w wytwórniach ukr. pracowali: N.W. Ekk (nakręcił pierwszy ukr. film kolorowy), I.A. Pyrjew, W. Braun, I. Penclin, L. Łukow. Podczas II wojny światowej filmowcy ukr. zostali ewakuowani z Kijowa, Odessy i Jałty do Taszkentu i Aszchabadu; powstawało wiele filmów o martyrologii narodu ukr. (m.in. B.W. Barnet, Sawczenko). Od poł. lat 50. produkcja film. ustawicznie rosła, zrealizowano wiele ekranizacji utworów lit., m.in. I. Franki, I. Karpenki-Karego, O. Kobylanskiej, K.M. Staniukowicza, A.N. Tołstoja, M. Gorkiego (Matka w reżyserii M.S. Donskiego 1956) oraz O. Kornijczuka, N.A. Ostrowskiego i A.P. Gajdara; w 1965 powstał nowatorski pod względem artyst. dramat Cienie zapomnianych przodków wg powieści M. Kociubynskiego, w reżyserii S. Paradżanowa (operator J. Iljenko); tworzyli też T. Lewczuk i W. Iwczenko oraz należący do pokolenia młodych A.A. Ałow i W.N. Naumow, F.J. Mironer i W.M. Chucyjew; w latach 60. rozwijała się współprodukcja z Jugosławią, Czechosłowacją i Bułgarią. W latach 70. tworzyli m.in. W. Denysenko, M. Maszczenko, W. Dowhań, Ł. Osyka, A. Wojtecki, I. Mykołajczuk, Iljenko; dominował temat wojny, podejmowany w różnych gatunkach film. — od dramatu poprzez komedię (m.in. R. Bykow), po film fantastycznonauk.; rozwinął się ukr. film animowany i dokumentalny (tzw. szkoła kijowskich mistrzów kina popularnonauk. z F. Sobolewem na czele); zaostrzenie cenzury zahamowało rozwój kina ambitnego. Wyjątkiem w latach 70. i 80. były subtelne filmy psychol. R. Bałajana (wśród nich manifest kryzysu duchowego współcz. pokolenia Odloty we śnie i na jawie). Trwałym osiągnięciem lat 80. były też utwory M. Bielikowa, K. Jerszowa, O. Itygiłowa, K. Geworkiana. Lata 90. nie przyniosły wybitnych utworów; niewielu próbowało rozrachunku z niedawną historią (Ostatni bunkier W. Illjenki, Nam dzwony ne grały, koły my wmyrały M. Fediuka i Gołod-33 Ł. Janczuka). Kosztowne produkcje hist. z pocz. XXI w. nie odniosły sukcesu ani artyst., ani też frekwencyjnego.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia