Triest, Trieste,
m. w północno-wschodnich Włoszech, nad Zat. Triesteńską (M. Adriatyckie), w pobliżu granicy ze Słowenią;
Triest
Encyklopedia PWN
gł. Włosi, Słoweńcy; stol. regionu autonomicznego Friuli-Wenecja Julijska i ośr. adm. prowincji Triest. ważny ośrodek gosp., kult. i nauk. północno-wschodnich Włoch; największy wł. port handl. nad M. Adriatyckim, wyposażony w nowoczesne terminale naftowe i kontenerowe, jeden z gł. eur. portów tranzytowych, obsługujący również kraje środkowej i południowo-wschodniej Europy (przeładunki ok. 40 mln t — gł. przywóz ropy naftowej, wywóz produktów rafinacji); rozwinięty przemysł stoczn., rafineryjny i petrochemiczny, hutnictwo żelaza; ponadto przemysł precyzyjny, maszyn., metal., papierniczy, obuwniczy; duży ośr. handl.; węzeł komunik. o międzynar. znaczeniu; rurociąg naftowy do Austrii i Niemiec; uniw. (zał. 1938), liczne instytuty nauk.; ogród bot., akwarium mor.; muzea.
Historia. W starożytności rzymska kolonia Tergeste; do 948 kolejno pod panowaniem Ostrogotów, Bizancjum, Longobardów, Franków, następnie we władaniu bpów Triestu; od 1060 komuna miejska; 1202–1379 podległy Wenecji, z którą walczył o zachowanie autonomii, od 1382 w posiadaniu Habsburgów austr.; szybki rozwój w XVIII–XIX w.: 1719–1891 wolny port, od 1891 gł. port Austro-Węgier; na przeł. XIX i XX w. ośr. wł. ruchu nar. (irredenta); 1919 przyznany Włochom (traktaty pokojowe w Saint-Germain-en-Laye 1919 i Rapallo 1920); 1943–45 okupowany przez wojska niem.; 1945–47 wraz z okręgiem podzielony na strefę A (okupowaną przez wojska bryt.-amer.) i strefę B (okupowaną przez wojska jugosł.); 1947–54 wolne Terytorium Triestu; 1954 na mocy porozumienia między Jugosławią a Włochami strefa A (z Triestem) przyłączona do Włoch, strefa B — do Jugosławii; po rezygnacji przez Włochy z roszczeń do strefy B (traktat 1975) ustanowiono ostatecznie statut tego regionu.
Zabytki. Teatr rzymski (I w. n.e.); katedra z nawą gł. z XIV w., powstała z połączenia 2 kościołów: Assunta (XI w., na śladach bazyliki wczesnochrześc.) i S. Giusto (XI w.); kościoły: S. Silvestro (XI w.), S. Michele (XIV w.); zamek (XIV, XV–XVI w.), pałac Marenzi (XVI w.).
