Rosyjski Kościół Prawosławny

Rosyjski Kościół Prawosławny,

największy Kościół prawosławny na świecie, kontynuujący tradycje Kościoła wschodniego w Bizancjum;

początki chrystianizacji Rusi sięgają 855; 955 chrzest przyjęła księżna Olga, ale oficjalne przyjęcie chrześcijaństwa z Bizancjum i uzależnienie Rusi Kijowskiej od Konstantynopola jako metropolii nastąpiło dopiero 988, za rządów księcia Włodzimierza. Chrystianizacja objęła najpierw obszar Rusi Kijowskiej, stamtąd zaś chrześcijaństwo zaczęło stopniowo przenikać na sąsiednie tereny; decydujące dla dalszego rozwoju Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego wydarzenia nastąpiły 1589, kiedy to metropolia moskiewska została podniesiona do rangi patriarchatu, oraz 1626, gdy metropolię kijowską podporządkowano Moskwie. Wraz z rozszerzaniem się granic państwa rosyjskiego Rosyjski Kościół Prawosławny rozwijał działalność misyjną. W 1721 Piotr I Wielki, dążąc do podporządkowania wszystkich wyznań państwu, zlikwidował patriarchat i na jego miejsce utworzył Świątobliwy Synod z oberprokuratorem jako zwierzchnikiem, co oznaczało utratę autonomii Kościoła wobec państwa; za rządów Katarzyny II zamknięto wiele klasztorów i skonfiskowano niektóre dobra cerkiewne, Kościół gruziński podporządkowano patriarchatowi Moskwy oraz anulowano postanowienia unii brzeskiej, włączając po zaborach Kościół prawosławny z obszarów Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Polskiego do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego Przywrócenie instytucji patriarchatu w Moskwie nastąpiło 1918 na synodzie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, nie oznaczało to jednak uzyskania przez Kościół pełnej autonomii wobec władz państwowych; pod rządami komunistów Rosyjski Kościoł Prawosławny był nieustannie prześladowany (z 50 tysięcy cerkwi czynnych przed 1918 w 1937 działało ok. 500, a z ok. 50 tysięcy duchownych na wolności pozostawało 400). W obliczu groźby całkowitego unicestwienia Rosyjski Kościół Prawosławny podjął decyzję uznania władzy państwowej za legalną i prowadzenia polityki kompromisu z komunistami, aby zachować Kościół przynajmniej w elementarnych formach organizacyjnych, które mogłyby się w przyszłości stać zalążkiem odrodzenia życia religijnego. Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej 1941 spowodował zmianę polityki państwa wobec Kościoła, czego skutkiem było otwarcie 2 akademii i 8 seminariów duchownych oraz utworzenie 20 tysięcy parafii, poddanych jednak kontroli państwa. Wielka fala prześladowań dotknęła Rosyjski Kościół Prawosławny w latach 60., kiedy to zlikwidowano ok. 10 tysięcy parafii; sytuacja ta uległa pewnej poprawie w latach 70.; pełną wolność działania Rosyjski Kościół Prawosławny zyskał dopiero w latach 90. Obecnie liczy ok. 20 tysięcy parafii, ok. 80 mln wiernych. Od Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego są uzależnione: Ukraiński Kościół Prawosławny, Białoruski Kościół Prawosławny, Autonomiczny Kościół Japonii oraz diecezje w Europie Zachodniej, Ameryce Południowej, Australii i Azji (Kościoły te nie mają statusu autokefalii). W Rosyjskim Kościele Prawosławnym pojawiły się także tendencje odśrodkowe; od patriarchatu oddzieliło się część parafii na Ukrainie, tworząc Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny (Patriarchat Kijowski), w Mołdawii część parafii przeszło do Patriarchatu Rumuńskiego, w Estonii — do Powszechnego Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Działający od 1921 poza krajem Rosyjski Kościół Prawosławny za Granicą dopiero 2003 nawiązał ponowne stosunki z Patriarchatem Moskiewskim (od Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego domagał się m.in. odcięcia się od złożonej 1927 przez bpa Siergieja deklaracji lojalności wobec władz sowieckich).