Prowansja, Provence 
,
kraina historyczna w południowo-wschodniej Francji, nad M. Śródziemnym, od dolnego biegu Rodanu na zachodzie po granicę z Włochami na wschodzie.
,
Prowansja
Encyklopedia PWN
Powierzchnia górzysta; południowa część fr. Alp z najwyższym szczytem Prowansji — Pelat (3051 m); klimat śródziemnomor.; w zimie częsty napływ chłodnego powietrza z północy (wiatr mistral); zarośla makii. Region roln.-przem., w pasie przybrzeżnym — wypoczynkowy i turyst. o świat. sławie (Lazurowe, Wybrzeże). P. wchodzi w skład regionu adm. Prowansja-Alpy-Wybrzeże Lazurowe.
Historia. W starożytności zamieszkana przez Ligurów, od VI w. p.n.e. kolonizowana przez Greków (m.in. Marsylia, Tarascon, Nicea); w IV–III w. częściowo opanowana przez Celtów, którzy utworzyli z Ligurami silny związek Saliów; 125–121 podbita przez Rzymian, pierwsza rzymska prowincja zaalpejska, zw. później Galią Narbońską; romanizacja i szybki rozwój, zwłaszcza pod rządami Cezara i Oktawiana Augusta (zakładanie miast, budowa dróg i akweduktów); zniszczona w okresie wędrówek ludów, 476 opanowana przez Wizygotów, 508 przeszła w ręce Ostrogotów, a następnie 536 Franków; od VIII w. niszczona przez korsarzy arabskich, którzy w IX–X w. mieli w Prowansji bazę (Freinet); w 2. poł. IX w. samodzielne królestwo (od 879 Arelat), 947 połączone z Burgundią Transjurańską; 1032 opanowana przez cesarstwo niem. i w jego imieniu rządzona przez hrabiów Prowansji; od 1112 w rękach dyn. katalońsko-aragońskiej, okres rozkwitu gosp. (m.in. udział Marsylii w handlu lewantyńskim) i kult.; od końca XIV w. przedmiot rywalizacji między Francją i Hiszpanią; 1481 połączona z Francją unią personalną na mocy testamentu ostatniego władcy Prowansji, Karola III; zachowała autonomię (zagwarantowaną aktami unii 1486–87 przez Karola VIII, m.in. odrębne stany i parlament); 1535 formalne zerwanie związków Prowansji z cesarstwem i ściślejsze połączenie z Francją; w czasie wojen religijnych teren zaciętych walk hugenotów z katolikami; w XVII w. ograniczenie autonomii przez kard. A.J. Richelieu i J. Mazarina spowodowało poparcie przez stany Prowansji Frondy; zapoczątkowana w końcu XVII w. rozbudowa portów Prowansji stanowiących ośr. handlu śródziemnomor. (Marsylia, Tulon — port wojenny) przyczyniła się do szybkiego rozwoju gosp.; 1790 nowy podział adm. zniósł odrębne instytucje Prowansji, a prowincję podzielono na departamenty.
