Kuroń Jacek

Kuroń Jacek, ur. 3 III 1934, Lwów, zm. 17 VI 2004, Warszawa,

działacz polityczny i społeczny.

Urodził się 3 III 1934 we Lwowie. W 1949–53 był członkiem ZMP i 1952–53 — PZPR. Za krytykę organizacji młodzieżowej został usunięty z obu organizacji; 1956–64 ponownie w PZPR; współzałożyciel (1954) drużyn im. gen. K. Świerczewskiego („Waltera”), tzw. walterowców, zw. także czerwonymi harcerzami; współzałożyciel (1956) Hufca Walterowskiego w ZHP, rozwiązanego 1961 za krytykę rzeczywistości PRL. W 1956 był współzałożycielem ZMS na Uniwersytecie Warszawskim, na przełomie 1956 i 1957 członkiem Rewolucyjnego Związku Młodzieży.

Działanie opozycyjne

W 1962–63 członek działającego na Uniwersytecie Warszawskim Klubu Dyskusyjnego; współautor (1965, wspólnie z K. Modzelewskim) Listu otwartego do członków PZPR, w którym przedstawił konflikt między robotnikami a wyższym aparatem partyjnym i państwowym oraz nakreślił wizję ustroju, którego najistotniejszym elementem byłyby rządy rad robotniczych; usunięty z PZPR i 1965–67 więziony. W 1968 uczestniczył w protestach przeciw zdjęciu Dziadów A. Mickiewicza w reżyserii K. Dejmka w Teatrze Narodowym; stał się wówczas jednym z głównych obiektów ataków prasy. 8 III aresztowany, w procesie tzw. inspiratorów wydarzeń marcowych (marzec 1968 w Polsce) skazany na 3,5 roku więzienia; 1971 zwolniony. Od lat 70. w działaniach opozycyjnych dążył do pogodzenia najistotniejszych wartości lewicowych z zasadami etycznymi wynikającymi z chrześcijaństwa i tworzenia społeczeństwa pluralistycznego. W publikowanych w tym czasie pracach opowiadał się za demokracją parlamentarną i suwerennością państwa. Należał do twórców strategii działania opozycji demokratycznej (Myśli o programie działania, „Aneks” 1977). Panujący w PRL ustrój uważał za totalitarny, drogę wyzwolenia się z niego upatrywał w niezależnych ruchach społecznych prowadzących swą działalność jawnie i w ramach obowiązujących praw, choć przez władze komunistyczne nieprzestrzeganych.

Doradca NSZZ „Solidarność”

W kwestii odzyskiwania niezależności Polski od ZSRR był zwolennikiem tzw. finlandyzacji kraju, a osiągnięcie pełnej niepodległości, wobec możliwej interwencji ZSRR, odsuwał na dalszą przyszłość; współautor (1975) i sygnatariusz Listu 59, będącego protestem przeciwko zmianom w Konstytucji PRL; współzałożyciel (1976), współorganizator prac i strategii działania Komitetu Obrony Robotników (od 1977 KSS „KOR”); współzałożyciel (1978) i do 1979 wykładowca Towarzystwa Kursów Naukowych (tzw. uniwersytet latający). Represjonowany przez policję polityczną, był stale inwigilowany i często zatrzymywany.

W okresie strajków sierpniowych 1980 na Wybrzeżu zatrzymany przez służbę bezpieczeństwa; od 1980 członek NSZZ „Solidarność”, doradca Krajowej Komisji Porozumiewawczej (członek Rady Programowo-Konsultacyjnej) i Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. Opowiadał się za tworzeniem samorządów w przedsiębiorstwach, natomiast wobec groźby interwencji ZSRR sprzeciwiał się wówczas wolnym wyborom oraz próbom całkowitego odsunięcia PZPR od władzy. Po ogłoszeniu stanu wojennego internowany i więziony 1981–84. Po zwolnieniu doradca Tymczasowej Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”; 1988–90 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” L. Wałęsie. Był współtwórcą (1989) porozumień Okrągłego Stołu (strona opozycyjna).

Po 1989

W 1989–2001 poseł na sejm, współzałożyciel (1990) Unii Demokratycznej i od 1991 jej wiceprzewodniczący, od 1994 członek władz Unii Wolności (do 1995 wiceprzewodniczący); 1989–90 i 1992–93 minister pracy i polityki socjalnej w rządach T. Mazowieckiego i H. Suchockiej; inicjator wielu akcji charytatywnych; 1995 kandydował na prezydenta RP, uzyskując 9% głosów. W 1998 został odznaczony Orderem Orła Białego. Zmarł 17 VI 2004 w Warszawie.

Opublikował m.in.: zbiór szkiców publicystycznych Polityka i odpowiedzialność (wydane poza cenzurą 1984), Zło, które czynię (wydane poza cenzurą 1984), autobiografię Wiara i wina. Do i od komunizmu (wydane poza cenzurą 1989), Gwiezdny czas. „Wiary i winy” ciąg dalszy (1991), Moja zupa (1991), Spoko! czyli kwadratura koła(1992), PRL dla początkujących (1995, wspólnie z J. Żakowskim), Siedmiolatka, czyli Kto ukradł Polskę (1997, wspólnie z J. Żakowskim), Działanie (2002), Rzeczpospolita dla moich wnuków (2004).