Koźmian Stanisław, ur. 7 V 1836, Piotrowice (Lubelskie), zm. 3 VII 1922, Kraków,
syn Andrzeja Edwarda, wnuk Kajetana, publicysta i polityk galicyjski, reżyser i dyrektor teatru;
Koźmian Stanisław
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
ideolog i czołowy publicysta konserwatystów galicyjskich; związany z Hotelem Lambert; brał udział w powstaniu styczniowym 1863–64 (m.in. czł. Wydziału Rządu Nar. dla Galicji); jeden z przywódców stronnictwa stańczyków (współautor pamfletu polit. Teka Stańczyka 1869), propagator trójlojalizmu; współzałożyciel 1866 „Przeglądu Polskiego”; współredaktor „Czasu”; 1869–70 poseł na sejm galicyjski i deputowany do Rady Państwa w Wiedniu, 1917–18 czł. Izby Panów; ogłosił m.in. Rzecz o roku 1863 (t. 1–3 1894–95), O działaniach i dziełach Bismarcka (1902), Pisma polityczne (1903). W latach 1866–68 kier. artyst., 1871–85 dyr. teatru krak. (1878–81 z J. Rychterem); twórca tzw. szkoły krakowskiej, zreformował styl gry aktorskiej (odrzucenie emploi, indywidualizowanie ról, walka z deklamatorstwem i afektacją) i reżyserii (zespołowość pracy na próbach, uznanie twórczej roli reżysera); w repertuarze teatru krak. na plan pierwszy wysunął dramat nar., zwłaszcza utwory J. Słowackiego i A. Fredry, oraz klas. dramaturgię świat., gł. sztuki W. Szekspira (w tłumaczeniach z oryginału), J.W. Goethego, P.A. de Beaumarchais’go, A. de Musseta; popierał też dramaturgię współcz. (m.in. M. Bałuckiego, J. Blizińskiego); przekłady, recenzje teatr., studia lit. i teatr. (m.in. o aktorach); Rzeczy teatralne (1904, wyd. rozszerzone Teatr. Wybór pism, t. 1–2 1959).
