Konopnicka Maria, z domu Wasiłowska, pseud. Jan Sawa, ur. 23 V 1842, Suwałki, zm. 8 X 1910, Lwów,
poetka, nowelistka, publicystka, krytyk literacki, autorka utworów dla dzieci.
Konopnicka Maria
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Od 1877 w Warszawie, związana ze środowiskiem liberalnej inteligencji (1884–86 współredaktor pisma dla kobiet „Świt”); od 1890 przebywała głównie w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, Francji, utrzymywała jednak ścisłe kontakty z krajem; m.in. współinicjatorka akcji protestacyjnej przeciw pruskim gwałtom we Wrześni i ustawom wywłaszczeniowym (1908 napisała Rotę); 1903 osiadła w Żarnowcu koło Krosna (w dworku otrzymanym w darze od narodu). Uznana za wybitną poetkę swej epoki (Poezje, seria I–IV 1881–96), zyskała ogromną popularność i autorytet społeczny dzięki liryce patriotycznej (kontynuującej tradycje poezji romantycznej) i społecznej, w której z gorzką ironią opisywała nędzę i krzywdę ludzką, ujawniające słabość pozytywistycznego programu społecznego (Wolny najmita, W piwnicznej izbie, Jaś nie doczekał). Największym osiągnięciem poetyckim Konopnickiej stały się liryki o tematyce wiejskiej i ludowej, oparte na folklorze, z wyrazistą kreacją chłopskiego narratora (A jak poszedł król na wojnę, Wsiałem ci ja w czarną rolę). Popularność zyskały głównie nowele Konopnickiej o tematyce społecznej i psychologicznej (Mendel Gdański, Miłosierdzie gminy), wolne od powierzchownej tendencyjności, o precyzyjnej konstrukcji, stawiające Konopnicką w rzędzie czołowych twórców polskiej nowelistyki (zbiory: Cztery nowele 1888, Na drodze 1893, Nowele 1897, Ludzie i rzeczy 1898), oraz niektóre utwory dla dzieci, zwłaszcza popularna opowieść O krasnoludkach i sierotce Marysi (1896). Ponadto autorka liryków refleksyjno-filozoficznych i krajobrazowych (zbiory Linie i dźwięki 1897, Italia 1901), poematu z dziejów emigracji chłopskiej Pan Balcer w Brazylii (1910), cennych studiów historycznoliterackich Mickiewicz, jego życie i duch (1899), Trzy studia (1902) i szkiców krytycznych, przekładów; Pisma wybrane (t. 1–7 1951–52), Nowele (t. 1–2 1962), Publicystyka... (1968), Poezje (1963), Korespondencja (t. 1–4 1971–75), Pisma zebrane (t. 1–4 1973), Pisma wybrane (t. 1–4 1988).
