Jasna Góra,
kościół i klasztor obronny zakonu paulinów w Częstochowie, gł. ośrodek kultu maryjnego w Polsce;
Jasna Góra
Encyklopedia PWN
ufundowany 1382 przez ks. Władysława Opolczyka; od końca XIV lub pocz. XV w. w klasztorze otoczony kultem obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który później stał się celem uczestników pielgrzymek (obecnie 3–4 mln rocznie, także zagr.); do wzrostu popularności Jasnej Góry przyczyniła się skuteczna obrona przed oblężeniem szwedz. 1655 (dowodził przeor A. Kordecki). Obecny bazylikowy kościół powstał 1690–95 (stiuki i polichromia K. Dankwart) z got. hali z 1460–63; wieża wybud. 1617–20 (rekonstrukcja 1902–06); do kościoła przylegają kaplice Denhoffów (1644–71) i Jabłonowskich (1751–54) oraz got. kaplica NMP (XV, XVII w.) z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej (XIV w. lub 1430–31); wczesnobarok. budynki klasztorne z 1. poł. XVII w. i ok. 1712 mieszczą m.in. wielki refektarz (ok. 1644–1670), Salę Rycerską (1647) i bibliotekę (1733–39; cenne zbiory); ok. 1620–1643, staraniem Władysława IV Wazy, wybudowano obwarowania bastionowe typu nowowł.-hol., zw. Fortalitium Marianum (rozbudowa w 1. poł. XVIII w.); bramy, m.in. Lubomirskich (1723) i Stanisława Augusta (1767, odbud. 1957); na koronie murów stacje drogi krzyżowej z 2. poł. XIX w. (P. Weloński); w klasztorze skarbiec i archiwum z cennymi zbiorami.
Ilustracje
Jan Paweł II odprawiający mszę świętą przed obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej na Jasnej Górze fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Obrona klasztoru Paulinów, A. Boy (?), 1659fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Matki Bożej Częstochowskiej obraz, XIV w., klasztor Paulinów na Jasnej Górze, Częstochowafot. A. Szymański/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
