Irlandzka Armia Republikańska
 
Encyklopedia PWN
Irlandzka Armia Republikańska, Irish Republican Army Wymowa(IRA Wymowa),
irl. organizacja zbrojna;
zorganizowana 1919 pod przywództwem M. Collinsa. Powiązana z partią Sinn Féin; jej stałym celem było doprowadzenie, zwykle przez stosowanie przemocy, do powstania niepodległej republiki irl. obejmującej cały obszar Irlandii. Konspiracyjna; 1919–21 prowadziła nękające działania zbrojne (partyzantka, zamachy) przeciw bryt. siłom policyjno-wojsk.; 1922 nastąpił w niej rozłam na tle oceny traktatu bryt.-irl. z 1921; czł. IRA, którzy akceptowali traktat, weszli w skład armii nowo utworzonego Wolnego Państwa Irl.; pozostała część IRA, tzw. nieregularni, wywołała wojnę domową (1922–23); po przegranej, zachowując nazwę IRA, angażowała się także w działalność polit.; kilkakrotnie delegalizowana w obu częściach Irlandii, istniała nadal, podatna na idee nacjonalistyczne i lewicowe; w czasie II wojny światowej podjęła nieudaną współpracę z III Rzeszą. Nasilenie aktywności przeżywała w latach 30., 1956–62 oraz w następstwie zaostrzenia się od 1968 konfliktu w Irlandii Północnej; XII 1969 nastąpił rozłam na 2 skrzydła: tzw. oficjalne (radykalnie lewicowe, zwolenników działań polit.) i tzw. tymczasowe (zwolenników walki zbrojnej); drugie z nich od 1972 występuje jako IRA; nasiliła ona aktywność terrorystyczną (terror indywidualny, zamachy bombowe) i sabotażową wymierzoną w północnoirl. protestantów i władze bryt. w celu obalenia rządów bryt. w Irlandii Północnej i zjednoczenia wyspy; w latach 90. przychyliła się do poparcia rozwiązań polit. i 1994 ogłosiła zawieszenie akcji zbrojnych (po ich wznowieniu 1996, ponownie 1997); od 1998 brak zgody IRA na rozbrojenie się był gł. przeszkodą w realizacji postanowień porozumienia pokojowego (tzw. wielkopiątkowego); 2001 IRA rozpoczęła redukcję swego uzbrojenia; 2005 ogłosiła zakończenie walki zbrojnej.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia