Gambia. Historia

Gambia. Historia.

Organizacja polityczna zaludniające tereny Gambię ludów z grup Mande i Wolofów nie rozwinęła się poza stadium lokalnych władztw. Region ten znajdował się na obrzeżach zasięgu wielkich państw Sudanu Zachodniego, w stosunku do których miejscowi wodzowie zapewne wchodzili w relacje trybutarne.

Pierwszym Europejczykiem, który dotarł do ujścia rzeki Gambia, był włoski żeglarz w służbie portugalskiej, A. Ca’da Mosto (1455). Faktorie handlowe, usytuowane w ujściach Gambii i Senegalu, dostarczały znacznej liczby niewolników. Od schyłku XVI w. Gambia była penetrowana przez kupców angielskich, 1661 powstał fort Saint James, będący głównym ośrodkiem ich działalności. Nieco później usadowili się na brzegach rzeki Gambii Francuzi, co doprowadziło starć i rywalizacji.

Brytyjczycy proklamowali 1807 Gambię kolonią i założyli nową osadę (Bathurst, ob. Bandżul), która wkrótce stała się głównym ich ośrodkiem. Gambia 1821–43 i 1866–89 była częścią kolonii Sierra Leone, następnie ustanowiono odrębną kolonię. Stopniowo Brytyjczycy, dławiąc opór Afrykanów, opanowywali tereny wzdłuż rzeki i wyspy w jej ujściu, 1858 przejmując francuskie faktorie. Kolonizatorzy stawiali sobie dość ograniczone cele, skupiając się na kontroli rzeki Gambia w jej żeglownym odcinku, nie dążąc do opanowania dalej położonych terenów. W. Brytania traktowała Gambię jako mało ważną posiadłość i 1870 planowała jej wymianę z Francją (rozbudowującą swoje posiadłości w Senegalu), na tereny położone gdzie indziej — jednak wskutek oporu w kolonii i w metropolii zrezygnowano z tego zamiaru. Ostatecznie status kraju rozstrzygnęła konferencja paryska 1889, na mocy której wyznaczono jego granice. Terytorium nowej kolonii i protektoratu położonego w głębi lądu (ustanowionego 1894) podzielono na 35 władztw wodzów podległych gubernatorowi.

Działalność polityczna Afrykanów od lat 20. XX w. opierała się na związkach zawodowych. Po II wojnie światowej Afrykanie stopniowo byli włączani do życia publicznego. W 1951 związku z wyborami municypalnymi w Bathurst, uformowały się pierwsze partie polityczne. W 1954 została przyjęta konstytucja poszerzająca zakres samorządu i jednocześnie zwiększająca udział tubylców we władzach. Jednocześnie nacisk ze strony Afrykanów — zarówno środowiska miejskiego związanego z Bathurst, jak i bardziej tradycyjnie zorientowanej prowincji uwidaczniał się w działalności Ludowej Partii Postępu (PPP), założonej 1959, kierowanej przez D. Jawarę.

4 X 1963 Gambia uzyskała pełny samorząd, a 18 II 1965 niepodległość w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Stopniowo gospodarka i polityka ewoluowały w stronę integracji z sąsiednim Senegalem. W 1970 proklamowano republikę, pierwszym prezydentem został Jawara. W kolejnych wyborach, mimo rosnącej opozycji, PPP obroniła status partii rządzącej. W 1982 wyniku układu między Gambią a Senegalem została powołana do życia Federacja Senegambii, rozwiązana 1989.

W VII 1994 prezydent Jawara został obalony w wyniku przewrotu wojskowego pod wodzą porucznika Y. Jammeha, który został przewodniczącym Tymczasowej Rady Sił Zbrojnych. W wyniku referendum VIII 1996 została przyjęta nowa konstytucja wprowadzająca system wielopartyjny. W wyborach prezydenckich 1996 zwyciężył Jammeh (reelekcja 2001), parlamentarnych partia prezydencka — Sojusz na rzecz Reorientacji Patriotycznej i Budowy (APRC). Od 1997 rząd podjął wiele akcji wymierzonych przeciwko przywódcom opozycji, zamknięto niewygodne rozgłośnie radiowe i redakcje gazet. W 2000 masowe demonstracje studenckie zostały bezwzględnie stłumione przez władze (ofiary śmiertelne). W 2001 przywrócono prawo działania 3 partiom politycznym, zdelegalizowanym 1996. 2011 prez. Y. Jammeh wybrany na czwartą kadencję; wybory parlamentarne 2012 zostały zbojkotowane przez partie opozycyjne