Atena

Atena, Athēná, Athḗnē,

mit. gr. dziewicza bogini grodów, opiekunka królów i herosów;

z czasem bóstwo wspólnoty obywatelskiej (polis); dziewicza (Partenos) bogini mądrości; opiekunka małżeństwa, utożsamiana z rzym. Minerwą; w przeciwieństwie do Aresa, patronka wojny sprawiedliwej, strategii, taktyki i podstępów wojennych (Atena Areja, Atena Promachos); sprzyjała wszelkim sztukom i kunsztom (Atena Ergane ‘robotnica’); uważana za patronkę wszelkich zajęć typowych dla cywilizacji ludzkiej; opiekunka bohaterów, m.in. Bellerofonta, Perseusza, Heraklesa, Jazona i Odyseusza; umiłowana córa Zeusa (miała prawo do noszenia egidy i ciskania piorunów), z którego głowy wyskoczyła w pełnej zbroi, w chwili narodzin; nacz. bóstwo Aten (Partenon), które zdobyła w rywalizacji z Posejdonem; ku jej czci obchodzono święta: Plynteria, Arreforia i najwspanialsze — Panatenaje. Atena w sztuce gr.: Atena z Marsjaszem, grupa rzeźbiarska Myrona; kolosalna Atena Promachos, Atena Lemnia i Atena Partenos Fidiasza; Atena trzymająca za włosy giganta, fryz z Pergamonu; w sztuce nowoż. temat podjęli m.in. B. Cellini, S. Botticelli, Rembrandt.

Atena, płaskorzeźba z Partenonu, V w. p.n.e. — Muzeum Archeologiczne, Ateny

Watteau Jean-Antoine, Sąd Parysa, 1720–21 — Pałac Charlottenburg, Berlin

Fidiasz, fragmenty rzeźb z Partenonu ateńskiego, 438–432 p.n.e. — British Museum, Londyn

Ateny, Partenon, świątynia Ateny Partenos na Akropolu, 448–438 p.n.e. (Grecja)

Fidiasz, Atena Partenos — Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny