Abramowski Edward Józef
 
Encyklopedia PWN
Abramowski Edward Józef, ur. 17 VIII 1868, Stefanino (Ukraina), zm. 21 VI 1918, Warszawa,
działacz społeczny, socjolog, filolog, psycholog, twórca polskiej odmiany kooperatyzmu, teoretyk spółdzielczości.
Działacz II Proletariatu, 1892 uczestniczył w paryskim zjeździe socjalistów polskich (powstała PPS) i wszedł do władz Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich z siedzibą w Londynie; 1915 został powołany na katedrę psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Dociekania filozoficzne Abramowskiego obejmowały m.in. problemy teorii poznania, etyki, estetyki, filozofii społecznej. Badania z zakresu psychologii dotyczyły głównie funkcjonowania podświadomości (pamięci utajonej). Jego koncepcje socjologiczne były początkowo inspirowane marksizmem, później pozostawał pod wpływem francuskiego syndykalizmu oraz anarchizmu. W czasie rewolucji 1905 propagował ideę „zmowy powszechnej przeciwko rządowi” (strajku politycznego). Według Abramowskiego rewolucję społeczną powinna poprzedzać „rewolucja moralna”. Narzędziem przebudowy moralnej miały być związki zawodowe, a przede wszystkim kooperatywy, dobrowolne zrzeszenia, które miały doprowadzić do likwidacji państwa i powstania „socjalizmu bezpaństwowego”, a po zniesieniu kapitalizmu — do ustanowienia „rzeczypospolitej spółdzielczej”. Z dorobku naukowego Abramowskiego największe znaczenie mają wyniki jego eksperymentalnych badań psychologicznych, rozgłos zaś zyskał swym programem społecznym, w którym, obiecując „wyzwolenie ludzi z kapitalizmu”, ukazywał perspektywy powszechnego rozwoju „uczuć braterstwa”, potrzeb intelektualnych i przeżyć estetycznych; Etyka a rewolucja (1899), Zmowa powszechna przeciwko rządowi (1905), Idee społeczne kooperatyzmu (1907), Badania doświadczalne nad pamięcią (t. 1–3 1910–12), Pisma (t. 1–4 1924–28), Filozofia społeczna. Wybór pism (1965), Metafizyka doświadczalna i inne pisma (1980), Rzeczpospolita Przyjaciół. Wybór pism społecznych i politycznych (1986).
Bibliografia
Z. KRAWCZYK Socjologia Edwarda Abramowskiego, Warszawa 1964;
B. CYWIŃSKI Myśl polityczna Edwarda Abramowskiego, w: Twórcy myśli politycznej, Wrocław 1978;
U. DOBRZYCKA Abramowski, Warszawa 1991.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia