Aborygeni
 
Encyklopedia PWN
Aborygeni,
rdzenna ludność Australii.
— ok. 220 tysięcy (początek XXI w., ich liczba wciąż maleje). Przed przybyciem Europejczyków (1788) Australię zamieszkiwało, według rozbieżnych szacunków, 250–750 tysięcy i więcej Aborygenów. Wskutek eksterminacji i wypierania z żyznych obszarów liczba ludności drastycznie zmniejszała się. Na początku XIX w. było ok. 500 grup plemiennych. Każde plemię miało własną nazwę, dialekt i zwyczaje oraz władało określonym terytorium. Aborygeni prowadzili koczowniczy tryb życia, ich gospodarka była wyłącznie przyswajająca. Podstawowymi zajęciami były łowiectwo, zbieractwo, w rejonach nadbrzeżnych rybołówstwo. Koczujące grupy miały niezwykle ubogi inwentarz ruchomy. Aborygeni nie znali żadnych lądowych środków transportu i komunikacji, nie budowali trwałych domostw. Podstawowe przedmioty codziennego użytku wyrabiali z drewna i kamienia, obrabiali również kości, muszle, włókna roślinne, skórę, sierść i włosy. Nie znali obróbki gliny i metali. Ogień wzniecali za pomocą świdra lub piły ogniowej. Chodzili nago lub nosili opaski biodrowe. Kulturę umysłową Aborygenów łączyło animistyczne (animizm) pojmowanie otaczającego świata i totemiczna (totemizm) interpretacja związków między człowiekiem i otaczającym go światem; pochodzenie tej więzi tłumaczyły mity plemienne (Aborygenów religie). Twórczość artystyczna (rysunki, malowidła, ryty) była ściśle związana ze sferą wierzeń. Współcześnie 66,5% Aborygenów żyje w miastach na wybrzeżu. Ich styl życia upodobnił się do wzorców i standardów społeczeństwa australijskiego. Z kolei Aborygeni żyjący w północnej i środkowej części kontynentu zachowują rodzimy język, znajomość mitologii, kultywują niektóre tradycyjne obrzędy oraz wiele elementów dawnego porządku społecznego. Stosowana do połowy XX w. wobec Aborygenów metoda przymusowej asymilacji powodowała stany depresji i wymieranie całych plemion. Głównym celem zainicjowanego już w latach 30. XX w. ruchu politycznego Aborygenów było odzyskanie terytoriów plemiennych. W 1992 Sąd Najwyższy w Canberze uznał istnienie tubylczego prawa (tytułu) własności ziemi, co rok później potwierdzono specjalną ustawą Parlamentu Federalnego. Proces odzyskiwania ziemi sprzyja ponownej integracji rozproszonych grup Aborygenów. Od 1984 Aborygeni mają prawa wyborcze, takie jak pozostali obywatele Australii. Organizacjami rządowymi zajmującymi się sprawami Aborygenom są: Komisja Aborygenów i Wyspiarzy Cieśniny Torresa (ATSIC) oraz Korporacja Rozwoju Gospodarczego Aborygenów i Wyspiarzy Cieśniny Torresa (ATSICDC).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Aborygen z plemienia Walpiri, okolice Alice Springs (Australia)fot. M. Witkowska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia