Zambia. Gospodarka

Zambia. Gospodarka.

Zambia należy do grupy najbiedniejszych krajów świata (produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wg parytetu siły nabywczej 1,3 tys. dolarów USA — 2007), mimo znacznych zasobów surowców mineralnych (głównie rudy miedzi) i stosunkowo nieźle rozwiniętego przemysłu przetwórczego. Po okresie szybkiego rozwoju w latach 60. i 70. XX w. nastąpił regres gospodarczy, głównie z powodu niestabilnej sytuacji politycznej, złego zarządzania, braku kwalifikowanej siły roboczej oraz trudności w handlu zagranicznym, zwłaszcza w eksporcie (spadek cen miedzi); w latach 80. wartość PKB rosła zaledwie o 1% rocznie (w przeliczeniu na 1 mieszkańca malała o 2%), w latach 90. — o 1,5%; dodatkowo niekorzystną sytuację gospodarczą pogarszały długotrwałe susze (katastrofalna susza 1991–92 zniszczyła ok. 3/4 zbiorów); od 1992 liberalizacja gospodarki (m.in. prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych i sektora rolniczego). Od 2002 stopniowy wzrost gospodarczy związany z rosnącymi cenami miedzi na rynkach światowych, a także z reformami MFW oraz opanowaniem hiperinflacji (od 1993 10-krotny spadek, do 18,3% w 2005). W strukturze wytwarzania produktu krajowego brutto w 2005 największy udział mają usługi (56,5%) i przemysł (26,2%).

Przemysł.

Górnictwo stanowi najważniejsze źródło dochodów z eksportu; gł. regionem górniczo-przem. jest Pas Miedziowy, w którym wydobywa się przede wszystkim rudy miedzi (349 tys. t czystego metalu, 2003) i kobaltu (11,3 tys. t); ponadto wydobycie rud berylu, cynku, manganu i in. metali oraz węgla kam., srebra, złota, pirytów, kamieni szlachetnych (ametysty, szmaragdy, diamenty). Energię elektryczną (8,3 mld kW·h) uzyskuje się w elektrowniach wodnych (gł. Kafue, Kariba) i cieplnych; produkcja energii elektrycznej pokrywa rosnące potrzeby wewn., nadwyżki eksportuje się do Zimbabwe, Demokr. Rep. Konga i Angoli. Przemysł przetwórczy odgrywa dużą rolę w gospodarce; do najlepiej rozwiniętych gałęzi należy hutnictwo miedzi i kobaltu; poza tym przemysł spoż. (cukr., mięsny, piwowarski, tytoniowy), włók., maszyn. (gł. maszyny górnicze), eletrotechn., drzewny, papierniczy, chem., rafineryjny (rafineria ropy naft. w m. Ndola), cementowy, montaż samochodów, rowerów.

Rolnictwo.

Rolnictwo jest podstawowym źródłem utrzymania większości mieszkańców i zatrudnia 85% zawodowo czynnych; większość gospodarstw małych (pow. do 1,5 ha), które produkują na potrzeby własne; w pobliżu linii kol. rolnictwo farmerskie dostarczające niemal połowę produkcji towarowej; podstawowe rośliny towarowe: trzcina cukrowa (1,8 mln t, 2005), pszenica (135 tys. t), tytoń (4,8 tys. t), bawełna (62 tys. t, 2004); gł. uprawy żywieniowe: kukurydza (1,2 mln t), proso (35 tys. t), maniok (950 tys t), orzeszki ziemne (42 tys. t). Produkcja roln. jest w dużym stopniu uzależniona od warunków pogodowych, zwłaszcza katastrofalnych susz i powodzi; rozwój hodowli (bydła, kóz, owiec, trzody chlewnej) hamuje mucha tse-tse, epidemie chorób zwierzęcych oraz susze. Stosunkowo duże znaczenie ma rybołówstwo (połowy 65,0 tys. t — 2003).

Turystyka.

W 2005 kraj odwiedziło 578 tys. turystów zagr.; wpływy z turystyki 149 mln dol. USA.

Transport i łączność.

Podstawowe znaczenie dla gospodarki mają połączenia kol. z portami w Angoli (Lobito), RPA (przez Zimbabwe) i Tanzanii (tzw. linia Tazara do Dar es Salaam) oraz połączenie drogowe z portami w Mozambiku i Tanzanii. Długość linii kol. wynosi 2173 km (linie wąskotorowe, w tym 891 km linii Tazara), drogowych — 91,4 tys. km (w tym 22% o utwardzonej nawierzchni); rurociąg naft. z Dar es Salaam do m. Ndola. Sieć telefoniczna niskiej jakości; 94,7 tys. abonentów telefonii stacjonarnej; gwałtowny wzrost liczby użytkowników telefonów komórkowych (947 tys., 2005)

Handel zagraniczny.

wywóz gł. miedzi, kobaltu, bawełny, tytoniu, kwiatów; import przede wszystkim maszyn i środków transportu, wyrobów przem., produktów chem., żywności, odzieży; gł. partnerzy handl.: RPA, Szwajcaria, W. Brytania, Zimbabwe.