promieniowanie tła mikrofalowe

promieniowanie tła mikrofalowe, promieniowanie reliktowe, promieniowanie szczątkowe,

promieniowanie mikrofalowe wypełniające przestrzeń Wszechświata, a nie pochodzące od gwiazd, galaktyk lub materii rozproszonej;

widmo mikrofalowego promieniowania tła jest zgodne z widmem ciała doskonale czarnego o temperaturze 2,73 K (maksimum rozkładu odpowiada fali długości 0,1 cm); charakteryzuje się wysokim stopniem izotropowości; mikrofalowe promieniowanie tła jest prawdopodobnie pozostałością promieniowania, które wypełniało Wszechświat we wczesnych stadiach jego ewolucji. Istnienie promieniowania reliktowego przewidział 1948 G. Gamow (niezależnie hipotezę o istnieniu mikrofalowego promieniowania tła wysunął 1964 R.H. Dicke); 1964 o odkryciu mikrofalowego promieniowania tła donieśli A.A. Penzias i R.W. Wilson. Pierwsze szczegółowe badanie mikrofalowego promieniowania tła przeprowadził wyniesiony na orbitę okołoziemską 1989 amerykański satelita COBE, który m.in. wykrył subtelne odchyłki od idealnej izotropowości tego promieniowania i sporządził pierwszą mapę fluktuacji mikrofalowego promieniowania tła nieba (uzyskane dane miały duże znaczenie dla kosmologii i uwiarygodnienia teorii Wielkiego Wybuchu). Jeszcze dokładniejsze dane uzyskano z obserwacji przeprowadzonych za pomocą satelity MAP: mikrofalowy obraz nieba przedstawiał rozmieszczenie materii we Wszechświecie ok. 400 tysięcy lat po Wielkim Wybuchu; dane z MAP (w połączeniu z wcześniej uzyskanymi wynikami) wskazują, że Wszechświat liczy 13,7 ± 0,2 mld lat, a gęstość energii we Wszechświecie jest w ok. 5% związana z materią świecącą oraz w ok. 25% z ciemną materią i w ok. 70% z ciemną energią (stałą kosmologiczną), których natura nie jest wyjaśniona; ważnym wynikiem badań mikrofalowego promieniowania tła przez MAP było także odkrycie polaryzacji mikrofalowego promieniowania tła oraz dowiedzenie, że pierwsze gwiazdy rozbłysły nie później niż 400 mln lat po Wielkim Wybuchu.