nizaryci, nizāriyya, asasyni,
skrajny odłam isma’ilizmu (isma’ilici), zapoczątkowany ok. 1081 przez perskiego misjonarza Fatymidów, Hasana Ibn as-Sabbaha (zm. 1124);
nizaryci
Encyklopedia PWN
wspólnota nizarytów jako odrębna gałąź isma’ilizmu kształtowała się ok. 1081–1095. Przełomowe znaczenie w historii nizarytów miało przejęcie twierdzy Alamut w północnym Iranie (1090), skąd Hasan prowadził akcję misyjną w celu pozyskania nowych wyznawców. W Iranie nizaryci sprzeciwiali się władzy Seldżuków, w Syrii — miejscowym emirom i krzyżowcom, dopuszczając się skrytobójczych mordów na przeciwnikach, przez co zyskali ponurą sławę i opinię prekursorów terroryzmu. Jednym z najbardziej znanych przywódców nizarytów był Raszid ad-Din as-Sinan (2. poł. XII w.), zw. Starcem z Gór — dokonał on m.in. zamachu na Saladyna i króla Jerozolimy, Konrada z Montferratu (1191). Praktykę terroryzmu stosował także przedostatni przywódca z Alamutu, Ala ad-Din Muhammad III, którego rządy (1221–55) sparaliżował ostatecznie najazd Hulagu; jego następca został pokonany przez Mongołów. W Syrii nizaryci zostali zmuszeni do uległości przez mameluckiego sułtana Bajbarsa, który 1273 zdobył ich gł. twierdzę Al-Kahf. Za panowania Mameluków nizaryci odegrali też pewną rolę jako służba wywiadowcza i pocztowa, nie wiadomo jednak, kiedy zatracili swoją wiarę jako wspólnota religijna.
