Celebes

Celebes, indonez. Sulawesi,

wyspa w Indonezji, wysunięta najdalej na wschód w archipelagu Wielkich Wysp Sundajskich, oddzielona na zachodzie od Borneo Cieśn. Makasarską, na północy od Filipin morzem Celebes, na wschodzie od Moluków morzami: Moluckim i Banda, i na południu od Małych Wysp Sundajskich morzem Flores;

17,6 mln mieszk. (2010); powierzchnia 189,2 tys. km² (z pobliskimi wyspami 227,6 tys. km²), silnie rozczłonkowana; 4 wydłużone półwyspy są rozdzielone na wschodzie głęboko wcinającymi się w ląd zatokami; górzysta, wysokość do 3455 m (Rantekombola); na płw. Minahasa czynne wulkany Soputan i Klabat; rzeki krótkie, lecz zasobne w wodę; największe jeziora (Towuti, Poso, Matana) leżą w zapadliskowych kotlinach. Klimat równikowy wybitnie wilgotny; średnia temperatura miesięczna na nizinach 25–28°C, na wys. 1500–2000 m poniżej 20°C; suma roczna opadu 1800–3000 mm, w osłoniętych miejscach na południu do 1000 m (w dolinie Palu 540 mm). Na Celebes występują gł. wilgotne wiecznie zielone lasy równikowe; powyżej 1500 m lasy górskie obfitujące w epifity; lasy monsunowe na południu ustąpiły na ogół miejsca wtórnym zbiorowiskom trawiastym; na wybrzeżach rosną namorzyny (mangrowe). Ludność etnicznie zróżnicowana; gł. grupy narodów: Bugijczycy, Makasarczycy, Gorontalo, plemiona Toraja, Minahasa; próby osiedlenia mieszkańców Bali i Jawy. Ziemie uprawne zajmują tylko 5% pow. wyspy; gł. uprawy: ryż, kukurydza, palma kokosowa; rybołówstwo śródlądowe i mor.; hodowla jedwabników (w południowej części Celebes); pozyskiwanie drewna i rotangu; wydobycie rud i hutnictwo niklu w Soroako; na południowym wybrzeżu saliny; 1984 oddana do użytku szosa (dł. 1900 km) przebiegająca przez Celebes; gł. m.: Makasar, Palu, Manado, Parepare, Kendari, Gorontalo.

Historia.

Od XII w. uzależniony od władców jawajskich (początkowo od państwa Kediri, od XIV w. — od królestwa Majapahit); 1512 Portugalczycy podbili istniejące tu państwo Gowa; na pocz. XVII w. konkurencyjna walka między kupcami ang. i hol.; zwycięska Holandia zmusiła 1667 władcę Gowa do podpisania traktatu dającego monopol handlu hol. Kompanii Wschodnioind.; do 1911 Holendrzy opanowali cały Celebes, mimo oporu ludności; 1942–45 okupacja jap.; 1950 Celebes wszedł w skład Indonezji.