Buchara

Buchara, Buxoro, do 1935 Stara Buchara,

m. w Uzbekistanie, w dolinie rz. Zarafszanu, nad Kanałem Shahrud.

ośr. adm. wilajetu bucharskiego. Założona nie później niż w I w. n.e.; w VIII–IX w. pod panowaniem Arabów, ognisko islamu i ośr. handl.-rzemieślniczy, etap na szlaku karawan z Europy do Azji Środkowej; w IX–X w. stol. państwa Samanidów; najeżdżana od końca X w. przez koczowników ze stepów azjat.; 1220 zdobyta przez Czyngis-chana, 1370 — przez Timura, a 1500 — przez Uzbeków; od poł. XVI w. stol. chanatu bucharskiego, od 1868 pozostającego pod protektoratem Rosji; 1917–26 ośr. ruchu basmaczy; 1920–24 stol. Bucharskiej Lud. Republiki Radzieckiej, od 1925 w Uzbekistanie, w następstwie rozgraniczenia Azji Środkowej na podstawie kryterium etnograficznego. Przemysł jedwabn., bawełniany, futrzarski, spoż. (olejarski, mięsny); rzemiosło artyst. (złote hafty, wyrób jedwabiu, snycerka, metaloplastyka); ważny ośrodek turyst.; port lotn.; uniw. (od 1990) i 2 inne szkoły wyższe. Miasto-muzeum z licznymi zabytkami architektury islamu, m.in.: ruiny murów obronnych, cytadela (ob. muzeum hist.-krajoznawcze), mauzoleum Ismaila Samaniego (IX–X w.); meczet Magoki Attari (XII, XVI w.); zespoły arch.: Paj Kaljan z minaretem (XII w.) i meczetem Kaljan (XII, XVI w.), medresą Mir-i Arab (XVI w.) i mauzoleum kopułowym; zespół Lajbi Chauz z medresami (XVI–XVII w.) i cysterną na wodę; zespół Bala Chauz z meczetem (XVIII w.) i minaretem (pocz. XX w.); medresy (XV–XVII w.), m.in. Uług Bega (XV w.); mauzolea (XIV–XV w.); zabudowania bazarowe kryte kopułami (XV–XVI w.); budownictwo mieszkaniowe oparte na dawnych tradycjach z bogatą dekoracją rzeźbiarską i mal. (XVIII, XIX w.).

Buchara, Czar Minor, medresa, 1807 (Uzbekistan)