Udmurcja, ros. Udmurtija, udmurckie Udmurt, Republika Udmurcka, ros. Udmurtskaja Respublika, udmurckie Udmurt Èl'kun,
republika w eur. części Rosji, na środkowym Przeduralu, między Kamą a Wiatką;
Udmurcja
Encyklopedia PWN
pow. 42,1 tys. km2, 1,5 mln mieszk. (2010), gł. Rosjanie (55%) i Udmurci (30%) oraz Tatarzy (7%); stol. — Iżewsk. Powierzchnia równinna, w północnej części Wyż. Górnokamska (wysokość do 330 m); klimat umiarkowany, kontynent.; roczna suma opadów ok. 500 mm; gł. rz.: Kama oraz dopływy Wiatki; lasy zajmują 47% pow. (na północy tajga, na południu lasy mieszane). Region przem.-roln.; rozwinięty przemysł zbrojeniowy, środków transportu (samochody, motocykle), hutnictwo żelaza, chem., drzewny; eksploatacja ropy naftowej, torfu; uprawa zbóż, roślin pastewnych i przem., ziemniaków, warzyw; hodowla bydła, trzody chlewnej; pszczelarstwo; żegluga na Kamie (gł. port rzeczny Sarapuł).
Historia. Zasiedlona od paleolitu (obszar zmieniających się związków plemiennych); przodkowie Udmurtów (inaczej zw. Wotiakami) zamieszkiwali tereny między Wiatką i Kamą. W IX–XIII w. część plemion udmurckich znajdowała się w zależności od Bułgarii Wołżańsko-Kamskiej, następnie Złotej Ordy i chanatu kazańskiego. Inna część wraz z ziemią wiacką została 1489 przyłączona do państwa moskiewskiego. Po podbiciu 1552 chananu kazańskiego Moskwa podporządkowała sobie resztę niezależnych dotąd Udmurtów (którzy — z Maryjczykami — stawiali zacięty opór) i 1557 cały obszar Udmurcji znalazł się w państwie ros.; w czasie przymusowej chrystianizacji Udmurci wzniecali częste powstania (walczyli też licznie w wojskach J. Pugaczowa). W XVIII w. na terytorium Udmurcji zaczęło rozwijać się górnictwo. Po rewolucji październikowej 1917 i wojnie domowej 1920 władze bolszewickie utworzyły Wotiacki, a 1932 Udmurcki Okręg Autonomiczny, zamieniony 1934 w Udmurcką ASRR. Podczas pierestrojki doszło do nar. i rel. ożywienia wśród ludności udmurckiej; po upadku ZSRR powstała Udmurcja, która III 1992 podpisała układ o stowarzyszeniu z Federacją Rosyjską.
