Stattler Wojciech Korneli, Machabeusze

fot. S. Stachowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Stattler Wojciech Korneli, Machabeusze

autor — Stattler Wojciech Korneli

data powstania — 1842

technika — olej, płótno

wymiary — 262 × 371

miejsce przechowywania — Muzeum Narodowe w Krakowie

Treść obrazu nawiązuje do powstania żydowskiego, opisanego w I Księdze Machabejskiej, zorganizowanego przez ród Machabeuszów, a wymierzonego przeciw tyranii syryjskiego władcy Antiocha IV Epifanesa, nakazującego Żydom porzucenie wiary przodków. W historii tej współcześni widzieli ukrytą aluzję do polskiego ruchu wyzwoleńczego. Pomysł namalowania dzieła podsunął Stattlerowi Adam Mickiewicz, a koszty jego wykonania pokrył Adam Jerzy Czartoryski.

Zgodnie z zasadą malarstwa akademickiego, by wybierać takie momenty z dziejów, które pozostawiają pole dla wyobraźni i domyślności widza, malarz nie ukazał samej walki powstańczej, lecz scenę zapowiadającą dalsze wypadki: gwałty popełniane na Żydach, sprzeciwiających się woli władcy. Z prawej strony widzimy sędziwego Matatiasza, głowę rodu, w otoczeniu synów. Najstarszy z nich, Juda zwany Młotem, późniejszy wódz powstania, trzyma na ręku niemowlę, a na jego twarzy maluje się gniew. Pośrodku dostrzegamy postaci matek, zabijanych wraz ze swymi synami za to, że pozostały wierne wymaganiom religii i pozwoliły na obrzezanie swych dzieci. Po stronie lewej artysta przedstawił żołnierza odczytującego Żydom ukaz Antiocha.

Po wystawieniu Machabeuszy na paryskim Salonie w 1844 dzieło zebrało liczne pochwały krytyków i przyniosło artyście złoty medal. Z entuzjazmem odniósł się do obrazu Stattlera Juliusz Słowacki, nazywając go „brzaskiem różanym kiedyś przyszłego Malarstwa Polskiego”.

Dariusz Konstantynów

Stattler Wojciech Korneli, Machabeusze, 1830 — Muzeum Narodowe, Kraków