zabawy zwierząt

zabawy zwierząt,

szczególne, charakterystyczne dla wieku dziecięcego zachowania zwierząt;

wyróżnia się następujące typy z.z.: eksperymentowanie (zwierzę bada właściwości fiz. własnego ciała i otaczających przedmiotów; wypróbowuje różne postawy i ruchy, dotyka wszystkiego dokoła, gryzie, rozdziobuje), zabawy lokomocyjne (ćwiczenie chodzenia, lotu, pływania, pląsy niektórych ptaków, skoki), zabawy łow. żywą zdobyczą rzeczywistą (kot z myszą; skłonność do tej zabawy może trwać przez całe życie) lub żywą pozorną (pościg i chwytanie zwierzęcia z tego samego gat., zabawa ogonem matki), pozorną zdobyczą martwą (małym przedmiotem poruszanym przez samo zwierzę), zabawy bojowe (drażnienie i szamotanie się zwierząt młodocianych oraz wyraźnie żartobliwe walki zwierząt nieraz dorosłych, zaprawianie się w przejawach siły), zabawy naśladowcze i społ. (wspólny bieg nie spłoszonych stad, zaczątki korowodów u żurawi, małp itp.), zabawy miłosne — w formie zalotów (u ptaków rozwinięte w rodzaj zawodów w locie i sztuk tanecznych) lub zabaw kopulacyjnych (znanych zwłaszcza u naczelnych).

W zabawach rozróżnia się: 1) elementy zachowania pozbawione właściwej dla siebie motywacji biol., nie są więc uruchamiane dalsze zachowania instynktowe; także elementy wyuczonego zachowania są pozbawione swego naturalnego znaczenia — w zabawie wszystko odbywa się „na niby” (przy dużym zróżnicowaniu stopnia zabawowości, zwłaszcza u osobników wyrośniętych); z.z. są motywowane specyficznym popędem „zabawowym”, wg niektórych opartym na ciekawości; 2) niektóre elementy zachowania instynktowego, u człowieka podczas pewnych ćwiczeń we wczesnym okresie rozwoju dziecka, np. budowanie szałasów; 3) zachowania, które są przypadkową kombinacją wzorców zachowania mogące obejmować działania z różnych kręgów funkcjonalnych; 4) ćwiczenie wzorców zachowań dorosłych, przydatnych w dalszym życiu (zabawa własnymi kończynami jest natomiast wyrabianiem koordynacji ruchowo-wzrokowej, także u niemowląt człowieka). Pęd do zabawy i nauki ma wspólne źródło: ciekawość i potrzebę ruchu; to sugeruje, że bawić się mogą osobniki dostatecznie rozwiniętych ewolucyjnie gat. — ssaki i niektóre ptaki (podobne zachowania ryb nie są traktowane jako zabawa); szczególnym przykładem z.z. są ruchowe zabawy osobników dorosłych, m.in. wywołujące dźwięki mech. (np. „brzdąkanie” na luźnych drutach klatki przez kanarki lub obserwowane u naczelnych upodobanie do rozmyślnego hałasowania z użyciem różnych przedmiotów); przypuszczalnie motywacją takiego zachowania jest tendencja do zachowania sensoristazy w zakresie analizatora słuchowego.