wzornictwo przemysłowe
 
Encyklopedia PWN
wzornictwo przemysłowe,
projektowanie wzorów wyrobów przeznaczonych do masowej produkcji, którego celem jest rozwijanie kultury materialnej społeczeństwa przez podnoszenie estetyki wytwarzanych przemysłowo przedmiotów codziennego użytku;
w związku z rozwojem produkcji przemysłowej powstał zawód projektanta przemysłowego oraz wzornictwo przemysłowe jako dziedzina twórcza.
Wzornictwo przemysłowe zaczęło kształtować się wraz z rozwojem produkcji masowej w krajach wysoko uprzemysłowionych (od 1954 działalność Royal Society of Art w Wielkiej Brytanii); ideę integracji sztuki z życiem codziennym propagowali J. Ruskin i W. Morris (Arts and Crafts). Prawdziwego przełomu we wzornictwie przemysłowym dokonali artyści skupieni wokół założonej 1919 w Dessau uczelni artystycznej Bauhaus (W. Gropius, L. Moholy-Nagy, L. Mies van der Rohe), propagujący zasadę funkcjonalizmu, tworzenie form typowych, a zarazem niezwykle starannie opracowanych; podobne założenia przyjęła utworzona w ZSRR szkoła artystyczno-techniczna Wchutiemas (1918–30), kształcąca plastyków na potrzeby przemysłu. W wielu krajach powstały instytucje, ośrodki, szkoły wzornictwa przemysłowego, biura projektowe (m.in. International Council of Societes of Industrial Design z siedzibą w Brukseli); chłodny profesjonalizm doprowadził stopniowo do homogenizacji wzornictwa przemysłowego (np. metody projektowania komputerowego); reakcją na to było rozwijanie regionalizmów (m.in. wzornictwo skandynawskie, włoskie) oraz wprowadzony przez amerykańskich projektantów styling — metoda adaptacji formy przedmiotu do wymagań rynku. Przeciwko zbyt dużemu uzależnieniu od reklamy, mody czy rentowności występowali zwolennicy nowej koncepcji wzornictwa — design; w latach 50. nastąpił rozwój włoskiego wzornictwia przemysłowego (Il nuovo Desing), charakteryzowało się ono ekstrawagancją, odejściem od funkcjonalizmu, „szczerości materiału” i czytelności formy.
W Polsce początkowo (od połowy XIX w.) projektowanie wzorów dla przemysłu określano mianem sztuki stosowanej dla przemysłu, pod koniec stulecia termin skrócono do sztuka stosowana i objęto nim wszelką działalność artystyczną związaną z tworzeniem przedmiotów użytkowych. Duże znaczenie w propagowaniu artystycznych form dla wyrobów fabrycznych miało Muzeum Przemysłu Artystycznego w Krakowie (założone 1868) i powstałe przy nim 1901 Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana; w projektach podkreślano narodowe formy polskiego zdobnictwa. Tendencje te kontynuowały Warsztaty Krakowskie (1913) i początkowo warszawska spółdzielnia artystów plastyków Ład (1926–95). Po II wojnie światowej działania artystów wspierały instytucje państwowe, m.in. powstały 1950, z inicjatywy W. Telakowskiej, Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie (IWP).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia