wpływ społeczny,
psychol. nacisk środowiska społ. na zmianę lub zachowanie przez jednostkę postaw, sądów, przekonań;
wpływ społeczny
Encyklopedia PWN
jeden z klas. tematów psychologii społecznej. Wyróżnia się 2 gł. typy w.s., konformizm oraz uległość; niekiedy wydziela się jeszcze jako odrębny przedmiot badań posłuszeństwo, które jest jednak tylko specyficznym rodzajem uległości — wobec autorytetów. Konformizm polega na dostosowywaniu zachowań i poglądów jednostki do zachowań i poglądów członków jej otoczenia społecznego. Klasycznym eksperymentem ukazującym siłę konformizmu były badania S. Ascha przeprowadzone 1956; zadaniem osób badanych przez eksperymentatora było dopasowanie linii różnej długości; osoby uczestniczące w eksperymencie, ale współpracujące z eksperymentatorem, podawały nieprawidłowe odpowiedzi; tendencje konformistyczne wyraziły się w tym, iż zdecydowana większość badanych uległa swemu otoczeniu i za nim podawała błędne rezultaty. W dalszych badaniach nad konformizmem badano wpływ różnych zmiennych, np. wielkości grupy wprowadzającej w błąd (wzrost liczebności tej grupy prowadzi do wzrostu konformizmu, ale tylko do pewnego progu ilościowego), prestiżu grupy (im wyższy prestiż, tym większy konformizm), jednomyślności (im wyższa, tym większy konformizm), wysokości samooceny osób badanych (im wyższa, tym mniejszy konformizm); w interpretacjach wyników eksperymentu Ascha wskazywano na znaczenie lęku osób badanych przed odrzuceniem przez grupę oraz podkreślano niepewność osób badanych co do uzyskanego przez nie rezultatu, i chęć podporządkowania się grupie jako instancji o większej kompetencji poznawczej. W dalszych badaniach nad konformizmem wyodrębniono jednak co najmniej 2 sytuacje badawcze nie dające się w pełni wytłumaczyć za pomocą klas. teorii konformizmu, jako prostego ulegania większości. Zjawisko polaryzacji grupowej — radykalizacji poglądów pod wpływem debaty grupowej, przedstawia taki sam kierunek zmiany poglądów w grupie (jednostka ulega grupie), jak w klas. eksperymentach. Jednak pogląd grupowy, powstający w wyniku grupowej debaty odznacza się znacznie większym radykalizmem, niż przeciętny pogląd grupy przed debatą. Jeszcze mocniej podważa klas. ujęcie badany przez S. Moscovici efekt mniejszości. W ramach tych badań pokazano, iż jednostka może zmieniać swoje postawy pod wpływem nie tylko większości, ale także mniejszości, pod warunkiem jednak, iż mniejszość głosi swe poglądy w sposób jednomyślny, konsekwentny i wyrazisty.
Inną formą w.s. jest uległość. Uległość polega na zmianie zachowań, poglądów, sądów, postaw jednostki lub grupy pod wpływem życzeń lub próśb innej jednostki lub innej grupy. Badacze uległości wyodrębnili 6 czynników, które czynią ludzi bardziej uległymi na życzenia i prośby innych. Czynnikiem pierwszym jest wzajemność; ludzie łatwiej ulegają wpływowi osób lub grup, od których wcześniej coś otrzymały; sytuacją silniejszego wpływu na zachowania jednostki jest także sytuacja, w której jednostka obserwuje, jak inne osoby ulegają podobnemu, skierowanemu na nie, wpływowi; wpływ jest znacznie silniejszy (w psychologii społ. często mówi się, iż osoby te dają jednostce społ. dowód słuszności), gdy są to osoby podobne lub należące do tej samej grupy. Innym ważnym czynnikiem wpływu jest prestiż osób, które ten wpływy wywierają; im wyższy jest prestiż, tym wpływ i uległość silniejsze. Zwiększonej uległości sprzyja ograniczona dostępność dóbr, których dotyczy prośba lub propozycja osoby stosującej wpływ; zmniejszająca się dostępność dóbr powoduje zwiększanie się ich atrakcyjności w oczach potencjalnych nabywców. Czynnikiem wpływającym na zwiększanie się uległości jest również sympatia, jaką osoby podlegające wpływowi darzą osoby, które go wywierają; im głębsza sympatia, tym większa skłonność do uległości wobec próśb osób, które wywierają wpływ. Kolejnym czynnikiem jest zaangażowanie; stwierdzono, iż ludzie znacznie chętniej ulegają prośbom, które w jakiś sposób są zgodne z podjętymi wcześniej przez nich zobowiązaniami.
